เคช्เคฐเคถ्เคจ-เค เคญ्เคฏाเคธ
( เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे)
เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ เคฆीเคिเค-
(i) เคृเคทि เค्เคฏा เคนै?
(ii) เคเคจ เคाเคฐเคों เคा เคจाเคฎ เคฌเคคाเคเค เคो เคृเคทि เคो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं।
(iii) เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐी เคृเคทि เค्เคฏा เคนै? เคเคธ เคृเคทि เคी เค्เคฏा เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं?
(iv) เคฐोเคชเคฃ เคृเคทि เค्เคฏा เคนै?
(v) เคธเคฐเคाเคฐ เคिเคธाเคจों เคो เคृเคทि เคे เคตिเคाเคธ เคฎें เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคฎเคฆเคฆ เคเคฐเคคी เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ
(i) เคृเคทि-เคซเคธเคฒों, เคซเคฒों, เคธเคฌ्เคिเคฏों, เคซूเคฒों เคो เคเคाเคจा เคเคฐ เคชเคถुเคชाเคฒเคจ เคธंเคฌंเคงिเคค เคธเคญी เค्เคฐिเคฏाเคँ เคृเคทि เคเคนเคฒाเคคी . เคนै। เคृเคทि เคเค เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏा เคนै।
(ii) เคृเคทि เคो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคाเคฐเค
- เคธ्เคฅเคฒाเคृเคคि
- เคฎृเคฆा
- เคเคฒเคตाเคฏु
(iii) เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐी เคृเคทि-เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐी เคृเคทि เคฎें เคตृเค्เคทों เคो เคाเคเคเคฐ เคเคฐ เคเคฒाเคเคฐ เคญूเคंเคก เคो เคธाเคซ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคคเคฌ
เคฐाเค เคो เคฎृเคฆा เคฎें เคฎिเคฒाเคฏा เคाเคคा เคนै เคเคฐ เคซเคธเคฒों เคो เคเคाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคญूเคฎि เคी เคเคฐ्เคตเคฐเคคा เคी เคธเคฎाเคช्เคคि เคे เคฌाเคฆ เคฏเคน เคญूเคฎि เคोเคก़ เคฆी เคाเคคी เคนै เคเคฐ เคृเคทเค เคจเค เคญूเคंเคก เคชเคฐ เคเคฒा เคाเคคा เคนै। เคเคธे เคเคฐ्เคคเคจ เคเคตं เคฆเคนเคจ เคृเคทि เคญी เคเคนा เคाเคคा เคนै।
เคนाเคจिเคฏाँ-
- เคฎृเคฆा เค เคชเคฐเคฆเคจ เคนोเคคा เคนै। |
- เคตเคจों เคा เคน्เคฐाเคธ เคนोเคคा เคนै।
- เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคा เคนै।
(iv) เคฐोเคชเคฃ เคृเคทि-
- เคฐोเคชเคฃ เคृเคทि เคตाเคฃिเค्เคฏिเค เคृเคทि เคा เคเค เคช्เคฐเคाเคฐ เคนै।
- เคเคธเคฎें เคฌเคก़े เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เคถ्เคฐเคฎ เคเคฐ เคชूँเคी เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนोเคคी เคนै।
- เคเคธเคฎें เคตैเค्เคाเคจिเค เคตिเคงिเคฏों เคो เคเคชเคฏोเค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै।
- เคเคธเคฎें เคฎुเค्เคฏเคค: เคाเคฏ, เคเคนเคตा, เคाเคू, เคฐเคฌเคก़, เคेเคฒा เคเคฆि เคी เคเคเคฒ เคซเคธเคฒ เคเคाเค เคाเคคी เคนै।
(v) เคธเคฐเคाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคिเคธाเคจों เคो เคृเคทि เคตिเคाเคธ เคฎें เคฎเคฆเคฆ-
- เคธเคฐเคाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคिเคธाเคจों เคे เคฌिเคเคฐे เคेเคคों เคो เคेเคเคฌंเคฆी เคฆ्เคตाเคฐा เคเค เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคเคเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै।
- เคธเคฐเคाเคฐ เคिเคธाเคจों เคो เคเคฐ्เคตเคฐเคों, เคृเคทि เคเคชเคเคฐเคฃों เคคเคฅा เคीเคเคจाเคถเคों เคे เคฒिเค เคเคฐ्เคฅिเค เคธเคนाเคฏเคคा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคคी เคนै।
- เคिเคธाเคจों เคो เคเค्เค เคเคชเค เคฆेเคจे เคตाเคฒे เคฌीเค เคคเคฅा เคเคฐ्เคตเคฐเค เคเคฆि เคเคชเคฒเคฌ्เคง เคเคฐाเคเคฐ เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคฌเคข़ाเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เคเคฐเคคी เคนै।
- เคธเคฐเคाเคฐ เคृเคทि เคเคค्เคชाเคฆों เคे เคญंเคกाเคฐเคฃ เคคเคฅा เคตिเคคเคฐเคฃ เคी เคธुเคตिเคงा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคคी เคนै।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เคธเคนी เคเคค्เคคเคฐ เคो เคिเคน्เคจिเคค เคीเคिเค-
(i) เคเคฆ्เคฏाเคจ เคृเคทि เคा เค
เคฐ्เคฅ เคนै-
(เค) เคेเคนूँ เคเคाเคจा
(เค) เคเคฆिเคฎ เคृเคทि
(เค) เคซเคฒों เคต เคธเคฌ्เคिเคฏों เคो เคเคाเคจा
เคเคค्เคคเคฐ
(เค) เคซเคฒों เคต เคธเคฌ्เคिเคฏों เคो เคเคाเคจा
(ii) เคธुเคจเคนเคฐा เคฐेเคถा’ เคธे เค
เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै
(เค) เคाเคฏ |
(เค) เคเคชाเคธ
(เค) เคชเคเคธเคจ
เคเคค्เคคเคฐ
(เค) เคชเคเคธเคจ
(iii) เคॉเคซी เคा เคช्เคฐเคฎुเค เคเคค्เคชाเคฆเค เคนै
(เค) เคฌ्เคฐाเคीเคฒ
(เค) เคญाเคฐเคค
(เค) เคฐूเคธ
เคเคค्เคคเคฐ
(เค) เคฌ्เคฐाเคीเคฒ
เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.
เคाเคฐเคฃ เคฌเคคाเคเค
(i) เคญाเคฐเคค เคฎें เคृเคทि เคเค เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏा เคนै।
(ii) เคตिเคญिเคจ्เคจ เคซเคธเคฒें เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคเคाเคฏी เคाเคคी เคนैं।
เคเคค्เคคเคฐ
(i) เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคं
เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคं เคे เค
ंเคคเคฐ्เคเคค เคเคจ เคธเคญी เค्เคฐिเคฏाเคं เคो เคถाเคฎिเคฒ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै เคिเคจเคा เคธंเคฌंเคง เคช्เคฐाเคृเคคिเค เคธंเคธाเคงเคจों เคे เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคเคฐ เคจिเคท्เคเคฐ्เคทเคฃ เคธे เคนोเคคा เคนै। เคญाเคฐเคค เคी เคृเคทि เคฎें เคซเคฒों, เคซเคธเคฒों, เคธเคฌ्เคिเคฏों, เคซूเคฒों เคो เคเคाเคจा เคเคฐ เคชเคถुเคงเคจ เคชाเคฒเคจ เคถाเคฎिเคฒ เคนैं เคฏे เคธเคญी เค्เคฐिเคฏाเคँ เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคं เคे เค
ंเคคเคฐ्เคเคค เคเคคी เคนै เคเคธเคฒिเค
เคृเคทि เคเค เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏा เคนै।
(ii) เคตिเคญिเคจ्เคจ เคซเคธเคฒें-
เคตिเคญिเคจ्เคจ เคซเคธเคฒें เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคเคธเคฒिเค เคเคाเค เคाเคคी เคนैं, เค्เคฏोंเคि เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคธ्เคฅเคฒाเคृเคคि, เคฎृเคฆा เคเคฐ เคเคฒเคตाเคฏु เคตिเคญिเคจ्เคจ เคนोเคคी เคนै। เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฅเคฒाเคृเคคि, เคฎृเคฆा เคเคฐ เคเคฒเคตाเคฏु เคฎें เคตिเคญिเคจ्เคจ เคซเคธเคฒें เคนी เคชैเคฆा เคนोเคคी
เคช्เคฐเคถ्เคจ 4.
เค
ंเคคเคฐ เคธ्เคชเคท्เค เคीเคिเค-
(i) เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคँ เคเคฐ เคคृเคคीเคฏเค เค्เคฐिเคฏाเคँ
(ii) เคจिเคฐ्เคตाเคน เคृเคทि เคเคฐ เคเคนเคจ เคृเคทि
เคเคค्เคคเคฐ
(i) เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคँ เคเคฐ เคคृเคคीเคฏเค เค्เคฐिเคฏाเคँ
(ii) เคจिเคฐ्เคตाเคน เคृเคทि เคเคฐ เคเคนเคจ เคृเคทि
เคช्เคฐเคถ्เคจ 5.
เค्เคฐिเคฏाเคเคฒाเคช
(i) เคฌाเคाเคฐ เคฎें เคเคชเคฒเคฌ्เคง เคेเคนूँ, เคाเคตเคฒ, เค्เคตाเคฐ, เคฌाเคเคฐा, เคฐाเคी, เคฎเค्เคा, เคคिเคฒเคนเคจ เคเคฐ เคฆเคฒเคนเคจ เคे เคฌीเคों เคो เคเคเคค्เคฐ เคीเคिเค। เคเคจ्เคนें เคเค्เคทा เคฎें เคฒाเคเค เคเคฐ เคชเคคा เคฒเคाเคเค เคि เคตे เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคी เคฎृเคฆा เคฎें เคเคเคคे เคนैं?
(ii) เคชเคค्เคฐिเคाเคं, เคชुเคธ्เคคเคों, เคธเคฎाเคाเคฐ-เคชเคค्เคฐों เคเคฐ เคंเคเคฐเคจेเค เคธे เคธंเคृเคนीเคค เคिเคค्เคฐों เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคธंเคฏुเค्เคค เคฐाเค्เคฏ เค
เคฎेเคฐिเคा เคเคฐ เคญाเคฐเคค เคे เคिเคธाเคจों เคी เคीเคตเคจ เคถैเคฒी เคे เคฎเคง्เคฏ เค
ंเคคเคฐ เคชเคคा เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ
(1) เคตिเคญिเคจ्เคจ เคซเคธเคฒों เคे เคฌीเค เคाเคค्เคฐ เคธ्เคตเคฏं เคเคเคค्เคฐ เคเคฐें।
(ii) เคिเคค्เคฐ เคाเคค्เคฐ เคธ्เคตเคฏं เคเคฐें।
เค
ंเคคเคฐ
เคญाเคฐเคคीเคฏ เคिเคธाเคจ-
- เคญाเคฐเคค เคฎें เคซाเคฐ्เคฎ เคा เคเคाเคฐ เคोเคा (เคฒเคเคญเค 1 เคธे 1-5 เคนेเค्เคेเคฏเคฐ) เคนोเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคाँเคต เคฎें เคฐเคนเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคตเคฐ्เคท เคฎें เคเคฎ-เคธे-เคเคฎ เคฆो เคซเคธเคฒें เคเคाเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เค เคชเคจे เคฎिเคค्เคฐों เคเคฐ เคฌुเคुเคฐ्เคों เคे เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคธเคฐเคाเคฐी เคृเคทि เค เคงिเคाเคฐिเคฏों เคธे เคृเคทि เคाเคฐ्เคฏों เคे เคธंเคฌंเคง เคฎें เคธเคฒाเคน เคฒेเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคेเคคों เคी เคुเคคाเค เคญाเคก़े เคे เค्เคฐैเค्เคเคฐ เคธे เคฏा เคฌैเคฒों เคธे เคชเคฐंเคชเคฐाเคเคค เคตिเคงि เคธे เคเคฐเคคे เคนैं।
- เคिเคธाเคจों เคे เคชाเคธ เคญंเคกाเคฐเคฃ เคी เคธुเคตिเคงाเคं เคी เคเคฎी เคนोเคคी เคนै।
เคธंเคฏुเค्เคค เคฐाเค्เคฏ เค เคฎेเคฐिเคा เคा เคिเคธाเคจ-
- เคธंเคฏुเค्เคค เคฐाเค्เคฏ เค เคฎेเคฐिเคा เคฎें เคซाเคฐ्เคฎ เคा เคเคธเคค เคเคाเคฐ 250 เคนेเค्เคेเคฏเคฐ เคนोเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคซाเคฐ्เคฎ เคฎें เคฐเคนเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคตเคฐ्เคท เคฎें เคเค เคซเคธเคฒ เคเคाเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เคเคฐ्เคตเคฐเค เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ เคी เคฏोเคเคจा เคฌเคจाเคจे เคฎें เคตैเค्เคाเคจिเค เคฎเคฆเคฆ เคฒेเคคा เคนै เคเคธเคा เคंเคช्เคฏूเคเคฐ เคเคชเค्เคฐเคน เคธे เคुเคก़ा เคนुเค เคนै เคो เคिเคธाเคจ เคो เคเคธเคे เคेเคค เคी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคคเคธ्เคตीเคฐ เคฆेเคคा เคนै।
- เคिเคธाเคจ เค्เคฐैเค्เคเคฐों, เคฌीเค เคฌोเคจे เคी เคฎเคถीเคจों, เคธเคฎเคคเคฒเค, เคธंเคฏुเค्เคค เคนाเคฐ्เคตेเคธ्เคเคฐ เคเคฐ เคช्เคฐेเคธเคฐ เคा เคเคชเคฏोเค เคृเคทि เคธंเคฌंเคงी เคตिเคตिเคง เคธंเค्เคฐिเคฏाเคं เคฎें เคเคฐเคคा เคนै।
- เค เคจाเค เคธ्เคตเคाเคฒिเคค เค เคจ्เคจ เคญंเคกाเคฐ เคฎें เคธंเคिเคค เคिเค เคाเคคे เคนैं เค เคฅเคตा เคฌाเคाเคฐ เค เคญिเคเคฐเคฃों (เคฎाเคฐ्เคेเค-เคเคेंเคธिเคฏों) เคฎें เคญेเคे เคाเคคे เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 6.
เคเค เคेเคฒें
เคถเคฌ्เคฆ เคชเคนेเคฒी เคो เคฆिเค เคธंเคेเคคों เคी เคฎเคฆเคฆ เคธे เคนเคฒ เคीเคिเค।
เคจोเค : เคตเคฐ्เค เคชเคนेเคฒी เคे เคเคค्เคคเคฐ เค
ंเค्เคฐेเคी เคे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคนैं।
เคเคค्เคคเคฐ
เคฌाเคँ เคธे เคฆाเคँ-
1. MAIZE (เคฎเค्เคा)
2. GREEN REVOLUTION (เคนเคฐिเคค เค्เคฐांเคคि)
4. WHEAT (เคेเคนूँ)
10. SUBSISTENCE (เคจिเคฐ्เคตाเคน เคृเคทि)
13. LIVE STOCK (เคกेเคฏเคฐी เคซाเคฐ्เคฎिंเค)
14. VITI CULTURE (เคตिเคिเคเคฒ्เคเคฐ)
เคเคชเคฐ เคธे เคจीเคे
1. MILLETS (เคฎिเคฒेเค्เคธ)
3. SHIFTING (เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐी เคृเคทि)
5. AGRICULTURE (เคเค्เคฐीเคเคฒ्เคเคฐ)
8. HORTICULTURE (เคนॉเคฐ्เคीเคเคฒ्เคเคฐ)
7. COTTON (เคเคชाเคธ)
6. PLANTATIONS (เคฐोเคชเคฃ เคृเคทि)
9. JUTE (เคूเค)
11. RICE (เคाเคตเคฒ)
12. PRIMARY (เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏा)