NCERT Solutions for Class 8 Social Science Civics Chapter 7 Understanding Marginalisation (Hindi Medium)

 เคชाเค เค—เคค เคช्เคฐเคถ्เคจ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคคीเคจ เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคคाเค‡เค เค•ि เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธเคฎूเคน เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เค•्เคฏों เคšเคฒे เคœाเคคे เคนैं? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-83]
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ

  1. เคœिเคจเค•ी เคญाเคทा เคฐीเคคिเคฐिเคตाเคœ เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เค…เคฒเค— เคนोเคคे เคนैं เคเคธे เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं।
  2. เคฏे เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•े เคฒिเค เค†เคตाเคœ เคจเคนीं เค‰เค ा เคชाเคคे เค”เคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฐूเคช เคธे เคชिเค›เคก़ เคœाเคคे เคนैं।
  3. เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค”เคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฐूเคช เคธे เคฌเคนुเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคธे เค•เคฎเคœोเคฐ เคคเคฅा เคธंเค–्เคฏा เค•เคฎ เคนोเคคे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เค†เคœ เค•े เคญाเคฐเคค เคฎें เค•ौเคจ เคธी เคงाเคคुเคँ เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนैं? เค•्เคฏों? เคตे เคงाเคคुเคँ เค•เคนाँ เคธे เคนाเคธिเคฒ เคนोเคคी เคนैं? เค•्เคฏा เคตเคนाँ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เค†เคฌाเคฆी เคนै? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-85)
เค‰เคค्เคคเคฐ

  1. เคฒोเคนा, เคคाँเคฌा, เคเคฒ्เคฏूเคฎीเคจिเคฏเคฎ, เคธोเคจा, เคšाँเคฆी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคจ เคงाเคคुเค“ं เคชเคฐ เค†เคงुเคจिเค• เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं।
  2. เคนเคฎें เคฏे เคงाเคคुเคँ เคाเคฐเค–ंเคก, เค‰เคก़ीเคธा, เคชं. เคฌंเค—ाเคฒ เคคเคฅा เค›เคค्เคคीเคธเค—เคข़ เคธे เคช्เคฐเคฎुเค–เคคा เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै।
  3. เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เค†เคฌाเคฆी เค…เคงिเค• เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.
เคเคธे เคชाँเคš เค‰เคค्เคชाเคฆ เคฌเคคाเค‡เค เคœो เคœंเค—เคฒ เคธे เคฎिเคฒเคคे เคนैं เค”เคฐ เคœिเคจเค•ा เค†เคช เค˜เคฐ เคฎें เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคคे เคนैं। (เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-85]
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคœเคฒाเคŠ เคฒเค•เคก़ी, เค‡เคฎाเคฐเคคी เคฒเค•เคก़ी, เคฒाเค–, เค—ोंเคฆ, เคซเคฒ, เคœเคก़ी-เคฌूเคŸिเคฏाँ।।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4.
เคตเคจ เคญूเคฎि เคชเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎाँเค—ें เค•िเคจ เคฒोเค—ों เคธे เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนैं?

  1. เคฎเค•ाเคจों เค”เคฐ เคฐेเคฒเคตे เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคฒिเค เค‡เคฎाเคฐเคคी เคฒเค•เคก़ी।
  2. เค–เคจเคจ เค•े เคฒिเค เคตเคจ เคญूเคฎि।
  3. เค—ैเคฐ-เคœเคจเคœाเคคीเคฏ เคฒोเค—ों เคฆ्เคตाเคฐा เค•ृเคทि เค•े เคฒिเค เคตเคจ เคญूเคฎि เค•ा เค‰เคชเคฏोเค—।
  4. เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เค†เคฐเค•्เคทिเคค เคœเคฎीเคจ। เค‡เคจ เคฎाँเค—ों เคธे เคœเคจเคœाเคคीเคฏ เคธเคฎुเคฆाเคฏों เคชเคฐ เค•िเคธ เคคเคฐเคน เค…เคธเคฐ เคชเคก़เคคा เคนै?

[เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-85]
เค‰เคค्เคคเคฐ

  1. เคฏे เคธเคญी เคฎाँเค—ें เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคธे เคชूเคฐी เค•ी เคœाเคคी เคนैं।
  2. เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค…เคชเคจे เคœंเค—เคฒों เค•ो เค›ोเคก़เค•เคฐ เคถเคนเคฐों เคฎें เค›ोเคŸी-เคฎोเคŸी เคจौเค•เคฐिเคฏों เค•ी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคชเคฒाเคฏเคจ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5.
เค‡เคธ เค•เคตिเคคा เคฎें เค•्เคฏा เคฌเคคाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै? เค†เค“ เคฎिเคจी, เค…เคธเคฎ เคšเคฒें เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคคो เคฌเคนुเคค เค•เคท्เคŸ เคนैं। เค…เคธเคฎ เค•ी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฎिเคจी เคนเคฐिเคฏाเคฒी เคธे เคญเคฐे เคšाเคฏ เค•े เคฌाเค—ाเคจ เคนैं… เคธเคฐเคฆाเคฐ เค•เคนเคคा เคนै เค•ाเคฎ, เค•ाเคฎ เคฌाเคฌू เค•เคนเคคा เคนै เค‰เคจ्เคนें เคชเค•เคก़ो เค”เคฐ เค‡เคงเคฐ เคฒाเค“ เคธाเคนเคฌ เค•เคนเคคा เคนै เคฎैं เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เค–ाเคฒ เค‰เคงेเคก़ เคฆूंเค—ा เคนे เคœाเคฆूเคฐाเคฎ, เคคुเคฎเคจे เคนเคฎें เค…เคธเคฎ เคญेเคœเค•เคฐ เคฌเคก़ा เค›เคฒ เค•िเคฏा เคนै। เคธ्เคฐोเคค-เคฌเคธु.เคเคธ. เคाเคฐเค–ंเคก เคฎूเคตเคฎेंเคŸ : เคเคฅเคจीเคธिเคŸी เค•เคฒ्เคšเคฐ เคंเคก เคธाเค‡เคฒेंเคธ [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-85)
เค‰เคค्เคคเคฐ

  1.  เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคœเคฎीเคจ เค•ो เค›ीเคจा เคœा เคฐเคนा เคนै।
    เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคตिเคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6.
เค†เคชเค•ी เคฐाเคฏ เคฎें เคฏเคน เคฌाเคค เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค•्เคฏों เคนै เค•ि เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคญी เค‰เคจเค•े เคœंเค—เคฒों เค”เคฐ เคตเคจเคญूเคฎि เค•े เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคซैเคธเคฒों เคฎें เค…เคชเคจी เคฌाเคค เค•เคนเคจे เค•ा เคฎौเค•ा เคฎिเคฒเคจा เคšाเคนिเค? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-87]
เค‰เคค्เคคเคฐ

  1. เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ा เคœीเคตเคจ เคคเคฅा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคฆोเคจों เคœुเคก़े เคนुเค เคนैं।
  2. เคฏเคฆि เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคฐाเคฏ เคจเคนीं เคฒी เค—เคฏी เคคो เค‰เคจเค•ा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคนी เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเคเค—ा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 7.
เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค•ों เค•े เคฒिเค เคนเคฎें เคธुเคฐเค•्เคทाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐाเคตเคงाเคจों เค•ी เค•्เคฏों เคœเคฐूเคฐเคค เคนै? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-88]
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค•ों เค•े เคฒिเค เคธुเคฐเค•्เคทाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐाเคตเคงाเคจों เค•ी เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค•ाเคฐเคฃों เคธे เคœเคฐूเคฐเคค เคชเคก़เคคी เคนै

  1. เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏों เค•ो เคฌเคนुเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคตเคฐ्เคšเคธ्เคต เคธे เคฌเคšाเคจे เค•े เคฒिเค।
  2. เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค•ों เค•ो เคญेเคฆเคญाเคต เค”เคฐ เคจुเค•เคธाเคจ เค•ी เค†เคถंเค•ा เคธे เคฌเคšाเคจे เคนेเคคु।
  3. เคญाเคฐเคค เค•ी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคตिเคตिเคงเคคा เค•ी เคธुเคฐเค•्เคทा, เคธเคฎाเคจเคคा เค”เคฐ เคจ्เคฏाเคฏ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคนेเคคु।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 8.
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคจिเคฌंเคง เค†เคชเค•ी เคนी เค‰เคฎ्เคฐ เค•ी เคเค• เคฌเคš्เคšी เคจे เคฒिเค–ा เคนै। เค†เคชเค•ी เคฐाเคฏ เคฎें เคตเคน เค•्เคฏा เค•เคนเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-90)

เค‰เคค्เคคเคฐ
เคฏเคน เคฌเคš्เคšी เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เค•เคนเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै เค•ि เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เคฏा เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เคตेเคถเคญूเคทा เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคจเคนीं เคฌเคฒ्เค•ि เคฎाเคจเคตเคคा เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเค।

เคšिเคค्เคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เคฆाเคฆू เค•ो เค‰เคก़ीเคธा เค•ा เค…เคชเคจा เค—ाँเคต เค•्เคฏों เค›ोเคก़เคจा เคชเคก़ा? [เคšिเคค्เคฐ เคฆेเค–ें-เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-81-82]
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค—ाँเคต เค›ोเคก़เคจे เค•ा เค•ाเคฐเคฃ-

  1. เค‰เคก़ीเคธा เคฎें เคฆाเคฆू เค•े เค—ाँเคต เค•ी เคœเคฎीเคจ เค•े เคจीเคšे เคฒोเคนे เค•े เคญंเคกाเคฐ เคฅे।
  2. เคตเคจ เคตिเคญाเค— เค•े เค…เคซเคธเคฐों เคจे เค—ाँเคต เคตाเคฒों เคธे เคœเคฎीเคจ เคฌेเคšเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคนा เค”เคฐ เคฌเคนुเคค เคธे เคฒोเค—ों เคจे เค…เคชเคจी เคœเคฎीเคจें เคฌेเคš เคฆी।
  3. เคœिเคจ เคฒोเค—ों เคจे เค…เคชเคจी เคœเคฎीเคจ เคจเคนीं เคฌेเคšी เคคो เค‰เคจ्เคนें เคฎाเคฐा เคชीเคŸा-เค—เคฏा। เค‡เคธเคฒिเค เคฎเคœเคฌूเคฐी เคฎें เคฆाเคฆू เค•ो เค…เคชเคจा เค—ाँเคต
    เค›ोเคก़เคจा เคชเคก़ा।

เคคाเคฒिเค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคช्เคฐเคถ्เคจ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เค•्เคฏा เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เค•ो เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเคँ เคธเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं? [เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-88]
1. เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเคँ, 1994

เคธ्เคฐोเคค-เค…เคฌुเคธाเคฒेเคน เคถเคฐीเคซ (1999), เค‡ंเคกिเคฏा เคน्เคฏुเคฎเคจ เคกिเคตेเคฒเคชเคฎेंเคŸ เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ : เค… เคช्เคฐोเคซाเค‡เคฒ เค‘เคซ เค‡ंเคกिเคฏเคจ เคธ्เคŸेเคŸ्เคธ เค‡เคจ เคฆि 1990เคœ, เค‘เค•्เคธเคซोเคฐ्เคก เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคŸी เคช्เคฐेเคธ เคซॉเคฐ เคจेเคถเคจเคฒ เค•ाเค‰ंเคธिเคฒ เค‘เคซ เคเคช्เคฒाเค‡เคก เค‡เค•ॉเคจॉเคฎिเค•, เคจเคฏी เคฆिเคฒ्เคฒी, เคชृ. 236, 238, 240.
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคจเคนीं, เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เค•ो เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเคँ เคธเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เค•िเคธ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เคนै? เคตिเคญिเคจ्เคจ เคงเคฐ्เคฎों เคฎें เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ, 2001

[เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-89]
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคฎुเคธเคฒिเคฎ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.
เคจिเคฎ्เคจ เค†ँเค•เคก़े เค•्เคฏा เคฌเคคाเคคे เคนैं?
เคธเคฐเค•ाเคฐी เคจौเค•เคฐिเคฏों เคฎें เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เค•ा เคช्เคฐเคคिเคถเคค

เคธ्เคฐोเคค-เคญाเคฐเคค เคฎें เคฎुเคธเคฒिเคฎ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เคคเคฅा เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เคธ्เคฅिเคคि, เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ी เค‰เคš्เคš เคธ्เคคเคฐीเคฏ เคธเคฎिเคคि เค•ी เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ, 2006
[เคเคจเคธीเคˆเค†เคฐเคŸी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคชेเคœ-89]
เค‰เคค्เคคเคฐ

  1. เคญाเคฐเคค เค•ी เค•ुเคฒ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เค•ी เคธंเค–्เคฏा 13.5% เคนै।
  2. เคฐाเคœ्เคฏ เคธ्เคคเคฐीเคฏ (เคชी.เคเคธ.เคฏू.) เคฎें เค‰เคจเค•ी เคจौเค•เคฐिเคฏों เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค ीเค• เคนै।
  3. เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคธ्เคคเคฐ เค•ी เคจौเค•เคฐिเคฏों เคฎें เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ाเคซी เค•เคฎ เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ-เค…เคญ्เคฏाเคธ

( เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे)

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
‘เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ’ เคถเคฌ्เคฆ เคธे เค†เคช เค•्เคฏा เคธเคฎเคเคคे เคนैं? เค…เคชเคจे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆो-เคคीเคจ เคตाเค•्เคฏ เคฒिเค–िเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ

  1. เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนोเคคा เคนै เค•ि เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เคฏा เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ो เค•िเคจाเคฐे เคฏा เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เคขเค•ेเคฒ เคฆेเคจा।
  2. เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เคตाเคฒा เคต्เคฏเค•्เคคि เคฏा เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคฎुเค–्เคฏเคงाเคฐा เคฎें เคจเคนीं เคฐเคนเคคा เคนै।
  3. เคนाเคถिเคฏाเค•ृเคค เคฒोเค— เคฏा เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค—เคฐीเคฌ, เค•เคฎเคœोเคฐ เคนोเคคे เคนैं เคคเคฅा เค‡เคจเค•ो เคนीเคจ เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเค–ा เคœाเคคा เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เค†เคฆिเคตाเคธी เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เค•्เคฏों เค–िเคธเค•เคคे เคœा เคฐเคนे เคนैं? เคฆो เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคคाเค‡เค।
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เค•ाเคฐเคฃ

  1. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคœเคฎीเคจ เค•ो เค–เคจเคจ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เคตिเคถाเคฒ เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เคชเคฐिเคฏोเคœเคจाเค“ं เค•े เคฒिเค เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เค›ीเคจा เค—เคฏा เคนै।
  2. เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค†เคœीเคตिเค•ा เค”เคฐ เคญोเคœเคจ เค•े เค…เคชเคจे เคฎुเค–्เคฏ เคธ्เคฐोเคค เคธे เคตंเคšिเคค เคนो เค—เค เคนैं। เคตे เค—เคฐीเคฌी เค”เคฐ เคฒाเคšाเคฐी เค•े เคœाเคฒ เคฎें เคซँเคธ เค—เค เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.
เค†เคช เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏों เค•ी เคธुเคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เคธंเคตैเคงाเคจिเค• เคธुเคฐเค•्เคทाเค“ं เค•ो เค•्เคฏों เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคจเคคे เคนैं? เค‡เคธเค•ा เคเค• เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคคाเค‡เค।
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค•ाเคฐเคฃ-

  1. เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏों เค•ो เคฌเคนुเคธंเค–्เคฏเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคตเคฐ्เคšเคธ्เคต เคธे เคฌเคšाเคจे เค•े เคฒिเค।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4.
เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค• เค”เคฐ เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เคตाเคฒे เคนिเคธ्เคธे เค•ो เคฆोเคฌाเคฐा เคชเคข़िเค। เค…เคฒ्เคธंเค–्เคฏเค• เคถเคฌ्เคฆ เคธे เค†เคช เค•्เคฏा เคธเคฎเคเคคे เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ
‘เค…เคฒ्เคชเคธंเค–्เคฏเค•’ เคถเคฌ्เคฆ เคธे เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เค•ुเคฒ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฎें เค•िเคธी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เคฌเคนुเคค เค›ोเคŸी เคธंเค–्เคฏा เคธे เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5.
เค†เคช เคเค• เคฌเคนเคธ เคฎें เคนिเคธ्เคธा เคฒे เคฐเคนे เคนैं เคœเคนाँ เค†เคชเค•ो เค‡เคธ เคฌเคฏाเคจ เค•े เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎें เคคเคฐ्เค• เคฆेเคจे เคนैं เค•ि เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคเค• เคนाเคถिเคฏाเคˆ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคนै।’ เค‡เคธ เค…เคง्เคฏाเคฏ เคฎें เคฆी เค—เคˆ เคœाเคจเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคคเคฐ्เค• เคชेเคถ เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคเค• เคนाเคถिเคฏाเคˆ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคนै เค•्เคฏोंเค•ि

  1. เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เคฎें เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเคँ; เคœैเคธे-เคชเค•्เค•े เค˜เคฐ, เคฌिเคœเคฒी เคคเคฅा เคชाเค‡เคช เค•ा เคชाเคจी เค†เคฆि เคช्เคฐाเคช्เคค เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคฌเคนुเคค เคนी เค•เคฎ เคนै।
  2. เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เคฎें เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคช्เคฐเคคिเคถเคค เค…เคจ्เคฏ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคธเคฎुเคฆाเคฏों เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค•ाเคซी เค•เคฎ เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6.
เค•เคฒ्เคชเคจा เค•ीเคœिเค เค•ि เค†เคช เคŸेเคฒीเคตिเคœเคจ เคชเคฐ 26 เคœเคจเคตเคฐी เค•ी เคชเคฐेเคก เคฆेเค– เคฐเคนे เคนैं। เค†เคชเค•ी เคเค• เคฆोเคธ्เคค เค†เคชเค•े เคจเคœเคฆीเค• เคฌैเค ी เคนै। เคตเคน เค…เคšाเคจเค• เค•เคนเคคी เคนै, ‘‘เค‡เคจ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคคो เคฆेเค–ो, เค•िเคคเคจे เคฐंเค—-เคฌिเคฐंเค—े เคนैं। เคฒเค—เคคा เคนै เคธเคฆा เคจाเคšเคคे เคนी เคฐเคนเคคे เคนैं।” เค‰เคธเค•ी เคฌाเคค เคธुเคจเค•เคฐ เค†เคช เคญाเคฐเคค เคฎें เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•्เคฏा เคฌाเคคें เค‰เคธเค•ो เคฌเคคाเคँเค—े? เค‰เคจเคฎें เคธे เคคीเคจ เคฌाเคคें เคฒिเค–ें।
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฌाเคคें-

  1. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคฎें เคŠँเคš-เคจीเคš เค•ी เคญाเคตเคจा เค•เคฎ เคนोเคคी เคนै เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคœाเคคि-เคตเคฐ्เคฃ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคธเคฎुเคฆाเคฏों เคธे เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เค…เคฒเค— เคนोเคคा เคนै।
  2. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคฎें เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคœเคจเคœाเคคीเคฏ เคงเคฐ्เคฎ เคนोเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•े เคงเคฐ्เคฎ เค‡เคธ्เคฒाเคฎ, เคนिंเคฆू, เคˆเคธाเคˆ เค†เคฆि เคงเคฐ्เคฎों เคธे เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เค…เคฒเค— เคนै।
  3. เค†เคฆिเคตाเคธी เค…เคชเคจे เคชुเคฐเค–ों เค•ी, เค—ाँเคต เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เค‰เคชाเคธเคจा เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 7.
เคšिเคค्เคฐเค•เคฅा-เคชเคฐ เค†เคชเคจे เคฆेเค–ा เค•ि เคนेเคฒेเคจ เคนोเคช เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เค•เคนाเคจी เคชเคฐ เคเค• เคซिเคฒ्เคฎ เคฌเคจाเคจा เคšाเคนเคคी เคนै। เค•्เคฏा । เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคเค• เค•เคนाเคจी เคฌเคจा เค•เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคนाँ, เคธंเค•ेเคค-

  1. เคตเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ, เคฐीเคคि-เคฐिเคตाเคœ।।
  2. เคชुเคฐเค–ों เค•ी, เค—ाँเคต เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เค‰เคชाเคธเคจा।
  3. เค—्เคฐाเคฎ เค†เคค्เคฎाเค“ं เค•ी เคชूเคœा เค—ाँเคต เค•ी เคธीเคฎा เค•े เคญीเคคเคฐ เคชเคตिเคค्เคฐ เคฒเคคा-เค•ुंเคœों เคฎें।
  4. เคชुเคฐเค–ों เค•ी เคชूเคœा เค˜เคฐ เคฎें।
  5. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคฆिเคจเคšเคฐ्เคฏा
  6. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เค–เคจเคจ เค”เคฐ เค”เคฆ्เคฏोเค—ीเค•เคฐเคฃ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคฆเคฒाเคต।
  7. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ा เค…เคชเคจा เค—ाँเคต เคต เค‡เคฒाเค•ा เค›ोเคก़เค•เคฐ เคถเคนเคฐों เคฎें เค›ोเคŸी-เค›ोเคŸी เคจौเค•เคฐिเคฏों เค•े เคฒिเค เคœाเคจा।
  8. เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ।।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 8.
เค•्เคฏा เค†เคช เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เคธเคนเคฎเคค เคนैं เค•ि เค†เคฐ्เคฅिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค†เคชเคธ เคฎें เคœुเคก़े เคนुเค เคนैं? เค•्เคฏों?
เค‰เคค्เคคเคฐ
เค†เคฐ्เคฅिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เคคเคฅा เคธाเคฎाเคœिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค†เคชเคธ เคฎें เคœुเคก़े เคนैं, เค•्เคฏोंเค•ि-

  1. เค†เคฐ्เคฅिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคš्เค›ी เคถिเค•्เคทा เคช्เคฐाเคช्เคค เคจเคนीं เค•ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै।
  2. เค†เคฐ्เคฅिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฒोเค—ों เค•े เคชाเคธ เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•ी เค•เคฎी เคนो เคœाเคคी เคนै।
  3. เค…เคถिเค•्เคทा เค”เคฐ เคฎूเคฒเคญूเคค เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•ी เค•เคฎी เคธाเคฎाเคœिเค• เคนाเคถिเคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคนोเคคा เคนै।

0 comments: