NCERT Solutions for Class 7 Social Science Civics Chapter 4 (Hindi Medium)

 

NCERT Solutions for Class 7 Social Science Civics Chapter 4 Growing up as Boys and Girls (Hindi Medium)

These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 7 Social Science in Hindi Medium. Here we have given NCERT Solutions for Class 7 Social Science Civics Chapter 4 Growing up as Boys and Girls.

เคชाเค เค—เคค เคช्เคฐเคถ्เคจ

1. เค†เคชเค•े เคฌเคก़े เคนोเคจे เค•े เค…เคจुเคญเคต, เคธाเคฎोเค† เค•े เคฌเคš्เคšों เค”เคฐ เค•िเคถाเคฐों เค•े เค…เคจुเคญเคต เคธे เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญिเคจ्เคจ เคนैं? เค‡เคจ เค…เคจुเคญเคตों เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เค•्เคฏा เคเคธी เค•ोเคˆ เคฌाเคค เคนै, เคœिเคธे เค†เคช เค…เคชเคจे เคฌเคก़े เคนोเคจे เค•े เค…เคจुเคญเคต เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เค•เคฐเคจा। เคšाเคนेंเค—े। (เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-45)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคœเคฌ เคนเคฎ เค›ोเคŸे เคฅे เคคो เคนเคฎाเคฐी เคฆेเค–เคญाเคฒ เคฎाเคคा-เคชिเคคा เค•เคฐเคคे เคฅे เค”เคฐ เคฏเคน เคธिเคฒเคธिเคฒा เค•िเคถोเคฐाเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฌाเคฆ เคคเค• เคšเคฒเคคा เคฐเคนा เค”เคฐ เคฏुเคตाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคœाเค•เคฐ เค–เคค्เคฎ เคนुเค†। เคœเคฌเค•ि เคธाเคฎोเค† เคฎें เค›ोเคŸे เคฌเคš्เคšे เคœैเคธे เคนी เคšเคฒเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆेเคคे เคฅे, เค‰เคจเค•ी เคฎाเคคाเคँ เคฏा เคฌเคก़े เคฒोเค— เค‰เคจเค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐเคจा เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคฅे। เคฏเคน เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคฌเคก़े เคฌเคš्เคšों เคชเคฐ เค† เคœाเคคी เคฅी, เคœो เคช्เคฐाเคฏः เคธ्เคตเคฏं เคญी เคชाँเคš เคตเคฐ्เคท เค•े เค†เคธ-เคชाเคธ เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคนोเคคे เคฅे। เคฒเคก़เค•े-เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เคฆोเคจों เค…เคชเคจे เค›ोเคŸे-เคญाเคˆ เคฌเคนเคจों เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐเคคे เคฅे, เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เค•ोเคˆ เคฒเคก़เค•ा เคฒเค—เคญเค— เคจौ เคตเคฐ्เคท เค•ा เคนो เคœाเคคा เคฅा เคตเคน เคฌเคก़े เคฒเคก़เค•ों เค•े เคธเคฎूเคน เคฎें เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคนो เคœाเคคा เคฅा เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคธीเค–เคคा เคฅा, เคœैเคธे-เคฎเค›เคฒी เคชเค•เคก़เคจा เค”เคฐ เคจाเคฐिเคฏเคฒ เค•े เคชेเคก़ เคฒเค—ाเคจा। เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เคœเคฌ เคคเค• เคคेเคฐเคน เคšौเคฆเคน เคธाเคฒ เค•ी เคจเคนीं เคนो เคœाเคคी เคฅीं, เค›ोเคŸे เคฌเคš्เคšों เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค”เคฐ เคฌเคก़े เคฒोเค—ों เค•े เค›ोเคŸे-เคฎोเคŸे เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคी เคฐเคนเคคी เคฅीं, เคฒेเค•िเคจ เคเค• เคฌाเคฐ เคœเคฌ เคตे เคคेเคฐเคน-เคšौเคนเคฆ เคธाเคฒ เค•ी เคนो เคœाเคคी เคฅीं, เคตे เค…เคงिเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนोเคคी เคฅीं। เคฒเค—เคญเค— เคšौเคฆเคน เคตเคฐ्เคท เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคตे เคญी เคฎเค›เคฒी เคชเค•เคก़เคจे เคœाเคคी เคฅीं, เคฌाเค—ाเคจों เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคฅीं เค”เคฐ เคกเคฒिเคฏा เคฌुเคจเคจा เคธीเค–เคคी เคฅीं। เคธाเคฅ-เคนी-เคธाเคฅ เค–ाเคจा เคฌเคจाเคจे เค•ा เคญी เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคฅीं। ।

เคฏे เคธเคญी เค…เคจुเคญเคต เคนเคฎाเคฐे เคœीเคตเคจ เคฎें เคจเคนीं เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒे, เค•्เคฏोंเค•ि เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌเคš्เคšे เคฒเค—เคญเค— 20 เคตเคฐ्เคท เค•े เคฌाเคฆ เคนी เค•เคฎाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐเคคे เคนैं, เค•ुเค› เคฌเคš्เคšे เคฎเคœเคฌूเคฐीเคตเคถ เค‡เคธเคธे เค•เคฎ เค‰เคฎ्เคฐ เคฎें เคญी เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं।

2. เค•्เคฏा เค†เคช เคตे เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคคा เคธเค•เคคे เคนैं เคœिเคจเค•ी เคตเคœเคน เคธे เค†เคชเค•े เคชเคก़ोเคธ เคฎें, เคธเคก़เค• เคชเคฐ, เคชाเคฐ्เค•ो เค”เคฐ เคฌाเคœ़ाเคฐों เคฎें เคฆेเคฐ เคถाเคฎ เคฏा เคฐाเคค เค•े เคธเคฎเคฏ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคคเคฅा เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค•เคฎ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนैं? (เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-46)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคนเคฎाเคฐे เคชเคก़ोเคธ เคฎें เคธเคก़เค• เคชเคฐ, เคชाเคฐ्เค•ो เค”เคฐ เคฌाเคœाเคฐों เคฎें เคฆेเคฐ เคถाเคฎ เคฏा เคฐाเคค เค•े เคธเคฎเคฏ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคคเคฅा เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค•เคฎ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคจे เค•े เค•เคˆ เค•ाเคฐเคฃ เคนैं|

  1. เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคฌाเคนเคฐ เค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เค•ाเคฎ เคชुเคฐुเคท เค•เคฐเคคे เคนैं เคฎเคนिเคฒाเคँ เค…เคงिเค•ांเคถเคคः เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं।
  2. เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏों, เคต्เคฏเคตเคธाเคฏों เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคฐ्เคฏों เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ाเคซी เค•เคฎ เคนै เค‡เคธเคฒिเค । เคญी เคฎเคนिเคฒाเคँ เค˜เคฐ เคธे เคฌाเคนเคฐ เค•เคฎ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนैं।
  3. เคฎเคนिเคฒाเคँ เคเคตं เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค…เคชเคจे เค†เคชเค•ो เคฌाเคนเคฐ เคฎें เค…เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคी เคนैं।
  4. เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคญी เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคนै เค•ि เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เค•ाเคซी เค•เคฎ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ी เค—เคˆ เคนै เค•ि เคตे เค˜เคฐ เคธे เคฌाเคนเคฐ เค•ाเคซी เคฆेเคฐ เคคเค• เคฐเคน เคธเค•ें।

3. เค•्เคฏा เคฒเคก़เค•े เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เค•ाเคฎों เคฎें เคฒเค—े เคนैं? เค•्เคฏा เค†เคช เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเค•े เค‡เคธเค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคคा เคธเค•เคคे เคนैं? เคฏเคฆि เค†เคช เคฒเคก़เค•े เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคฌเคฆเคฒ เคฆेंเค—े, เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒเคก़เค•ों เค”เคฐ เคฒเคก़เค•ों เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ो เคฐเค–ेंเค—े เคคो เค•्เคฏा เคนोเค—ा? (เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-46)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคญाเคฐเคค เคฎें เค…เคงिเค•ांเคถ เคฒเคก़เค•े เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เค•ाเคฎों เคฎें เคฒเค—े เคนैं। เค‡เคธเค•े เค•เคˆ เค•ाเคฐเคฃ เคนैं|

  1. เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคฎें เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ो เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎों เค•ा เคœिเคฎ्เคฎा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै, เคœเคฌเค•ि เคฒเคก़เค•ों เค•ो เคฌाเคนเคฐ เค•े เค•ाเคฎों เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคฆी เค—เคˆ เคนै।
  2. เคญाเคฐเคค เคฎें เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ, เคฏाเคคाเคฏाเคค เค•े เคธाเคงเคจों เคฎें เคœैเคธे เคก्เคฐाเค‡เคตเคฐ เคต เค…เคจ्เคฏ เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐी, เคธेเคจा, เคชुเคฒिเคธ เคœैเคธे เค…เคจेเค• เค•ाเคฎों เคฎें เคฒเคก़เค•ों เค•ी เคฌเคนुเคฒเคคा เคนै เคœเคฌเค•ि เคถिเค•्เคทा เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ, เคจเคฐ्เคธ เค”เคฐ เค•ुเค› เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏों เคฎें เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคฌเคข़เคคी เคœा เคฐเคนी เคนै।
  3. เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคฎें เค•ुเค› เค•ाเคฎों เค•ो เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•े เคฒिเค เค‰เคšिเคค เคจเคนीं เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจ เค•ाเคฎों เค•ो เคฒเคก़เค•े เคนी เค•เคฐเคคे เคนैं।เคฏเคฆि เคนเคฎ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒเคก़เค•ों เค”เคฐ เคฒเคก़เค•ों เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ो เคฐเค–ेंเค—े, เคคो เค•เคˆ เคคเคฐเคน เค•ी เคฆिเค•्เค•เคค เคนोเค—ी, เค•्เคฏोंเค•ि เค•เคˆ เค•ाเคฎ เคฒเคก़เค•िเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคธเคนी เคคเคฐीเค•े เคธे เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคคो เค•เคˆ เค•ाเคฎों เค•ो เคฒเคก़เค•े เคธเคนी เคคเคฐीเค•े เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เคฒเคก़เค•े-เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค…เคชเคจे เค…เคจुเค•ूเคฒ เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เค•ो เคšुเคจเคคे เคนैं। เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค…เค—เคฐ เคนเคฎ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เค•เคˆ เคคเคฐเคน เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนो เคธเค•เคคी เคนै।

4. เค•्เคฏा เคนเคฐเคฎीเคค เค”เคฐ เคธोเคจाเคฒी เค•ा เคฏเคน เค•เคนเคจा เคธเคนी เคฅा เค•ि เคนเคฐเคฎीเคค เค•ी เคฎाँ เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคी? ( เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-49)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคนเคฐเคฎीเคค เค”เคฐ เคธोเคจाเคฒी เค•ा เคฏเคน เค•เคนเคจा เคธเคนी เคจเคนीं เคฅा เค•ि เคนเคฐเคฎीเคค เค•ी เคฎाँ เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคी। เคนเคฐเคฎीเคค เค•ी เคฎाँ เค˜เคฐ | เค•ा เคธाเคฐा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคฅी, เคตเคน เคธिเคฐ्เคซ เคฌाเคนเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเค•े เคชैเคธा เคจเคนीं เค•เคฎा เคชाเคคी เคฅी, เคฒेเค•िเคจ เค˜เคฐेเคฒू เคธाเคฐा เค•ाเคฎ เคนเคฐเคฎीเคค เค•ी เคฎाँ เค•े เคœिเคฎ्เคฎे เคฅा।

5. เค†เคช เค•्เคฏा เคธोเคšเคคे เคนैं, เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ी เคฎाँ เคฏा เคตे เคฒोเค—, เคœो เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคฎें เคฒเค—े เคนैं, เคเค• เคฆिเคจ เค•े เคฒिเค เคนเคก़เคคाเคฒ เคชเคฐ เคšเคฒे เคœाเคँ, เคคो เค•्เคฏा เคนोเค—ा? ( เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-49)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เค…เค—เคฐ เคนเคฎाเคฐी เคฎाँ เคฏा เคตे เคฒोเค— เคœो เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคฎें เคฒเค—े เคนैं, เคเค• เคฆिเคจ เค•े เคฒिเค เคนเคก़เคคाเคฒ เคชเคฐ เคšเคฒे เคœाเคँ เคคो เค˜เคฐ เค•ा เคธाเคฐा เค•ाเคฎ เค เคช्เคช เคนो เคœाเคเค—ा। เคฏा เค˜เคฐ เค•ा เคธाเคฐा เค•ाเคฎ เคนเคฎाเคฐे เคชिเคคा เคœी เค•ो เค•เคฐเคจा เคชเคก़ेเค—ा, เคœो เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค†เคฆी เคจเคนीं เคนैं। เค”เคฐ เค•เคˆ เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎ เคœैเคธे เค–ाเคจा เคฌเคจाเคจा, เค•เคชเคก़े เคงोเคจा เค†เคฆि เค•ाเคฎ เคนเคฎाเคฐे เคชिเคคा เคœी เค•ो เคจเคนीं เค†เคคा, เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฎुเคे เค–ाเคจा เคธเคนी เคขंเค— เคธे เคจเคนीं เคฎिเคฒेเค—ा เคฏा เค–ाเคจा เคฌाเคนเคฐ เคนोเคŸเคฒ เคธे เคฎँเค—ाเค•เคฐ เค–ाเคจा เคชเคก़ेเค—ा।

6. เค†เคช เคเคธा เค•्เคฏों เคธोเคšเคคे เคนैं เค•ि เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคเคฏा เคชुเคฐुเคท เคฏा เคฒเคก़เค•े เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคे? เค†เคชเค•े เคตिเคšाเคฐ เคฎें เค•्เคฏा เค‰เคจ्เคนें เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค? (เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-49)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคนเคฎ เคเคธा เค‡เคธเคฒिเค เคธोเคšเคคे เคนैं, เค•्เคฏोंเค•ि เค…เคงिเค•ांเคถ เค˜เคฐों เคฎें เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เคฏा เคฎเคนिเคฒाเคँ เค•เคฐเคคी เคนैं เค‡เคธเคฒिเค
เคชुเคฐुเคท เคฏा เคฒเคก़เค•े เค•ो เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคชเคก़เคคा। เคนเคฎाเคฐे เคตिเคšाเคฐ เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคฏा เคฒเคก़เค•ों เค•ो เคญी เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค, เค•्เคฏोंเค•ि เคœเคฌ เคฎเคนिเคฒाเคँ เค˜เคฐ เคฎें เคฌीเคฎाเคฐ เคชเคก़ เคœाเคคी เคนैं เคฏा เคตे เค•เคนीं เคฌाเคนเคฐ เคšเคฒी เคœाเคคी เคนैं, เคคो เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคชुเคฐुเคทों เคฏा เคฒเคก़เค•ों เค•ो เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคชเคฐ्เคต เคค्เคฏौเคนाเคฐ เคคเคฅा เค˜เคฐ เคฎें เค…เค—เคฐ เค•ोเคˆ เคฎेเคนเคฎाเคจ เค† เคœाเคคा เคนै, เคคเคฌ เคญी เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคฎें เคฌเคข़ोเคคเคฐी เคนोเคคी เคนै। เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคชुเคฐुเคทों เค•ो เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เค•ाเคฎ เคฎें เคนाเคฅ เคฌँเคŸाเคจा เคšाเคนिเค। เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคฎเคนिเคฒाเคँ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคे-เค•เคฐเคคे เคฅเค• เคœाเคคी เคนैं, เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคญी เคชुเคฐुเคทों เค•ो เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

7. เคนเคฐिเคฏाเคฃा เค”เคฐ เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคช्เคฐเคคि เคธเคช्เคคाเคน เค•ुเคฒ เค•िเคคเคจे เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं? เค‡เคธ เคธंเคฌंเคง เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคฏा เคชुเคฐुเคทों เคฎें เค•िเคคเคจा เคซเคฐ्เค• เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै? (เคเคจเฅฆเคธीเฅฆเคˆเฅฆเค†เคฐเฅฆเคŸीเฅฆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•, เคชेเคœ-50)
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคนเคฐिเคฏाเคฃा เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคช्เคฐเคคि เคธเคช्เคคाเคน 53 เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคœिเคธเคฎें 23 เค˜ंเคŸे เคตैเคคเคจिเค• เค•ाเคฎ เค”เคฐ 30 เค˜ंเคŸे เค…เคตैเคคเคจिเค• เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคช्เคฐเคคि เคธเคช्เคคाเคน 54 เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं เคœिเคธเคฎें 19 เค˜ंเคŸे เคตैเคคเคจिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค”เคฐ 35 เค˜ंเคŸे เค…เคตैเคคเคจिเค• เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคนเคฐिเคฏाเคฃा เคฎें เคชुเคฐुเคท เคธเคช्เคคाเคน เคฎें 40 เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं เคœिเคธเคฎें 38 เค˜ंเคŸे เคตैเคคเคจिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค”เคฐ 2 เค˜ंเคŸे เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เค•เคฐเคคे เคนैं เคœो เค•ि เคฎเคนिเคฒाเค“ं เคธे 13 เค˜ंเคŸे เค•เคฎ เคนै। เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เคฎें เคชुเคฐुเคท เคธเคช्เคคाเคน เคฎें 44 เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं เคœिเคธเคฎें 40 เค˜ंเคŸे เคตैเคคเคจिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค”เคฐ 4 เค˜ंเคŸे เค…เคตैเคคเคจिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ो เค•เคฐเคคे เคนैं เคœो เค•ि เคฎเคนिเคฒाเค“ं เคธे 10 เค˜ंเคŸे เค•เคฎ เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ-เค…เคญ्เคฏाเคธ
เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे

1. เคธाเคฅ เคฎें เคฆिเค เค—เค เค•ुเค› เค•เคฅเคจों เคชเคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•ीเคœिเค เค”เคฐ เคฌเคคाเค‡เค เค•ि เคตे เคธเคค्เคฏ เคนैं เคฏा เค…เคธเคค्เคฏ? เค…เคชเคจे เค‰เคค्เคคเคฐ เค•े เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎें เคเค• เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคญी เคฆीเคœिเค।
(เค•) เคธเคญी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค”เคฐ เคธเคฎाเคœों เคฎें เคฒเคก़เค•ों เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ी เคญूเคฎिเค•ाเค“ं เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคเค• เคœैเคธे เคตिเคšाเคฐ เคจเคนीं เคชाเค เคœाเคคे।
(เค–) เคนเคฎाเคฐा เคธเคฎाเคœ เคฌเคข़เคคे เคนुเค เคฒเคก़เค•ों เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เคฎें เค•ोเคˆ เคญेเคฆ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा।
(เค—) เคตे เคฎเคนिเคฒाเคँ เคœो เค˜เคฐ เคชเคฐ เคฐเคนเคคी เคนैं, เค•ोเคˆ เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคीं।
(เค˜) เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เค•ाเคฎ, เคชुเคฐुเคทों เค•े เค•ाเคฎ เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค•เคฎ เคฎूเคฒ्เคฏเคตाเคจ เคธเคฎเคे เคœाเคคे เคนैं।
เค‰เคค्เคคเคฐ :
(เค•) เคฏเคน เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคœिเคจ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคฏा เคธเคฎाเคœों เคฎें เคชเคข़े-เคฒिเค–े เคฒोเค—ों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ाเคซी เค•เคฎ เคนै เคฏा เคœो เคธเคฎाเคœ เคฐूเคข़िเคตाเคฆी เคชเคฐंเคชเคฐा เคธे เคœเค•เคก़ा เคนुเค† เคนै, เค‰เคจ เคธเคฎाเคœों เคฎें เคฒเคก़เค•ों เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•ी เคญूเคฎिเค•ाเค“ं เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคเค• เคœैเคธे เคตिเคšाเคฐ เคจเคนीं เคชाเค เคœाเคคे।
(เค–) เคฏเคน เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคจเคนीं เคนैं। เคนเคฎाเคฐे เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคฏा เคจเค—เคฐीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคญी เคฒเคก़เค•े เค”เคฐ เคฒเคก़เค•िเคฏों เค•े เคชเคฐเคตเคฐिเคถ เคฎें เคญेเคฆ เคญाเคต เค•िเค เคœाเคคे เคนैं। เคญเคฒे เคนी เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เค”เคฐ เคจเค—เคฐीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคญेเคฆเคญाเคต เค•เคฐเคจे เค•े เค…เคจुเคชाเคค เคฎें เค…ंเคคเคฐ เคนो।
(เค—) เคฏเคน เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคจเคนीं เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคœो เคฎเคนिเคฒाเคँ เค˜เคฐ เคชเคฐ เคฐเคนเคคी เคนैं เคตे เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎों เค•ो เค•เคฐเคคी เคนैं; เคœैเคธे-เค–ाเคจा เคฌเคจाเคจा, เค˜เคฐ เค•ी เคธเคซ़ाเคˆ เค•เคฐเคจा, เคฌเคš्เคšों เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐเคจा เค†เคฆि เคช्เคฐเคฎुเค– เคนै।
(เค˜) เคฏเคน เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคฎเคนिเคฒाเคँ เคœो เค˜เคฐ เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं เค‰เคจ्เคนें เคชैเคธों เคฎें เคจเคนीं เค†ँเค•ा เคœाเคคा เค”เคฐ เคจ เคนी เค‡เคจ เค•ाเคฎों เคธे เค†เคฏ เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคนोเคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เค•ाเคฎ เค•ो เคชुเคฐुเคทों เค•े เค•ाเคฎ เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค•เคฎ เคฎूเคฒ्เคฏเคตाเคจ เคธเคฎเคे เคœाเคคे เคนैं।

2. เค˜เคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค…เคฆृเคถ्เคฏ เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เค•ोเคˆ เคฎूเคฒ्เคฏ เคจเคนीं เคšुเค•ाเคฏा เคœाเคคा। เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฐूเคช
เคธे เคฅเค•ाเคจे เคตाเคฒे เคนोเคคे เคนैं।
เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎों เคฎें เคฌเคนुเคค เคธเคฎเคฏ เค–เคช เคœाเคคा เคนै।
เค…เคชเคจे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฒिเค–िเค เค•ि ‘เค…เคฆृเคถ्เคฏ เคนोเคจे’ เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฐूเคช เคธे เคฅเค•ाเคจे’ เค”เคฐ ‘เคธเคฎเคฏ เค–เคช เคœाเคจे’ เคœैเคธे เคตाเค•्เคฏांเคถों เคธे เค†เคช เค•्เคฏा เคธเคฎเคเคคे เคนैं? เค…เคชเคจे เค˜เคฐ เค•ी เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เค•ाเคฎ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนเคฐ เคฌाเคค เค•ो เคเค•
เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคธे เคธเคฎเคाเค‡เค।
เค‰เคค्เคคเคฐ :
เค•ाเคฎ เค•ा เค…เคฆृเคถ्เคฏ เคนोเคจा- เค•เคˆ เค•ाเคฎ เคฆिเค–ाเคˆ เคจเคนीं เคฆेเคคा, เคœैเคธे-เคฌเคš्เคšों เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐเคจा, เคœเคฌ เคฌเคš्เคšा เค•ाเคซी เค›ोเคŸा เคนोเคคा เคนै เค‰เคธ เคชเคฐ เคนเคฎेเคถा เคจिเค—เคฐाเคจी เคฐเค–เคจा เคชเคก़เคคा เคนै เค”เคฐ เคจिเค—เคฐाเคจी เคฐเค–เคจे เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคฆिเค–ाเคˆ เคจเคนीं เคฆेเคคा।

เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฐूเคช เคธे เคฅเค•ाเคจे เคตाเคฒे- เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฐ्เคฏों เคœैเคธे เค˜เคฐ เค•ी เคธเคซ़ाเคˆ, เค•เคชเคก़े เค•ी เคธเคซ़ाเคˆ, เค–ाเคจा เคฌเคจाเคจा เค†เคฆि เค•ाเคฐ्เคฏों เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคถ्เคฐเคฎ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคฏเคน เค•ाเคฎ เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคฅเค•ाเคจे เคตाเคฒे เคนोเคคे เคนैं।

เคธเคฎเคฏ เค–เคช เคœाเคจे- เคธเคฎเคฏ เค–เคช เคœाเคจे เคธे เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै เค•ि เค˜เคฐ เคฎें เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เค‡เคคเคจे เค…เคงिเค• เค•ाเคฎ เคนोเคคे เคนैं, เคœिเคจ्เคนें เค•เคฐเคจे เคฎें เคฆिเคจ เค•ा เค…เคงिเค•ांเคถ เคธเคฎเคฏ เคต्เคฏเคคीเคค เคนो เคœाเคคा เคนै। เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค˜เคฐों เคฎें เคจเค-เคจเค เค•ाเคฎ เคฌเคข़ เคœाเคคे เคนैं, เคœैเคธे เค•ि เคฎेเคนเคฎाเคจों เค•े เค†เคจे เคชเคฐ เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ा เคฌเคข़เคจा।

3. เคเคธे เคตिเคถेเคท เค–िเคฒौเคจों เค•ी เคธूเคšी เคฌเคจाเค‡เค, เคœिเคจเคธे เคฒเคก़เค•े เค–ेเคฒเคคे เคนैं เค”เคฐ เคเคธे เคตिเคถेเคท เค–िเคฒौเคจों เค•ी เคญी เคธूเคšी เคฌเคจाเค‡เค, เคœिเคจเคธे เค•ेเคตเคฒ เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เค–ेเคฒเคคी เคนैं। เคฏเคฆि เคฆोเคจों เคธूเคšिเคฏों เคฎें เค•ुเค› เค…ंเคคเคฐ เคนै, เคคो เคธोเคšिเค เค”เคฐ เคฌเคคाเค‡เค เค•ि เคเคธा เค•्เคฏों เคนै? เคธोเคšिเค เค•ि เค•्เคฏा เค‡เคธเค•ा เค•ुเค› เคธंเคฌंเคง เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เคนै เค•ि เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เคตเคฏเคธ्เค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฌเคš्เคšों เค•ो เค•्เคฏा เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคจी เคนोเค—ी?
เค‰เคค्เคคเคฐ : เค–िเคฒौเคจों เค•ी เคธूเคšी
NCERT Solutions for Class 7 Social Science Civics Chapter 4 (Hindi Medium)

เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฒเคก़เค•े เคœเคฌ เคฏुเคตाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคชเคนुँเคšเคคे เคนैं เคคो เคตे เค‰เคจ्เคนीं เค•ाเคฎों เค•ो เคœ्เคฏाเคฆा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं เคœिเคธे เคตे เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เค–िเคฒौเคจे เค•े เคฐूเคช เคฎें เค–ेเคฒा เค•เคฐเคคे เคฅे; เคœैเคธे-เคธेเคจा เคฎें เคญเคฐ्เคคी เคนोเคจा, เคชुเคฒिเคธ เคฏा เคชुเคฒिเคธ เค‘เคซिเคธเคฐ เคฌเคจเคจा, เค—ाเคก़ी เคšเคฒाเคจा
เค†เคฆि เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เค•เคฐเคจा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เคฏुเคตाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เค•िเคธी เคญी เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคจे เค•े
เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เค˜เคฐेเคฒू เคœिเคฎ्เคฎेเคตाเคฐी เค…เคตเคถ्เคฏ เคจिเคญाเคคी เคนैं।

4. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•े เค˜เคฐ เคฎें เคฏा เค†เคธ-เคชाเคธ, เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎों เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เค•ोเคˆ เคฎเคนिเคฒा เคนै เคคो เค‰เคจเคธे เคฌाเคค เค•ीเคœिเค เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฅोเคก़ा เค”เคฐ เคœाเคจเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•ीเคœिเค เค•ि เค‰เคจเค•े เค˜เคฐ เคฎें เค”เคฐ เค•ौเคจ-เค•ौเคจ เคนैं? เคตे เค•्เคฏा เค•เคฐเคคे เคนैं? เค‰เคจเค•ा เค˜เคฐ เค•เคนाँ เคนै? เคตे เคฐोเคœ เค•िเคคเคจे เค˜ंเคŸे เคคเค• เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं? เคตे เค•िเคคเคจा เค•เคฎा เคฒेเคคी เคนैं? เค‡เคจ เคธाเคฐे เคตिเคตเคฐเคฃों เค•ो เคถाเคฎिเคฒ เค•เคฐ, เคเค• เค›ोเคŸी-เคธी เค•เคนाเคจी เคฒिเค–िเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ : เคนเคฎाเคฐे เคชเคก़ोเคธ เคฎें เคเค• เคฎเคนिเคฒा เค˜เคฐ เค•े เค•ाเคฎों เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค†เคคी เคนै। เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เคฐाเคœेเคถ्เคตเคฐी เคนै। เค‰เคธเค•े เคชाँเคš เคฌเคš्เคšे เคนैं। เค‰เคธเค•ा เคชเคคि เคธเคฌ्เคœी เคฌेเคšเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคा เคนै। เค‰เคธเค•े เคชाँเคš เคฌเคš्เคšों เคฎें เคคीเคจ เคฒเคก़เค•े เค”เคฐ เคฆो เคฒเคก़เค•िเคฏाँ เคนै। เค‰เคธเค•े เคชเคคि เค•ा เคจाเคฎ เคธोเคฎेเคถ्เคตเคฐ เคนै। เคฐाเคœेเคถ्เคตเคฐी เค•ा เค˜เคฐ เคฆिเคฒ्เคฒी เค•े เค‰เคชเคจเค—เคฐ เค—ोเค•ुเคฒเคชुเคฐी เค•े เคจाเคฒे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคोเคชเคก़เคชเคŸ्เคŸी เคฎें เคนै। เคฐाเคœेเคถ्เคตเคฐी เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ 16 เค˜ंเคŸे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนै, เคœिเคธเคฎें เค†เค  เค˜ंเคŸे เค…เคชเคจे เค˜เคฐ เคชเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนै। เค”เคฐ เค†เค  เค˜ंเคŸे เคฆूเคธเคฐे เค•े เค˜เคฐों เคชเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนै। เค†เค  เค˜ंเคŸे เคฆूเคธเคฐे เค•े เค˜เคฐों เคชเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เค‰เคธे 1800 เคฐुเคชเคฏे เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‰เคธเค•ा เคชเคคि เคธเคฌ्เคœी เคฌेเคšเค•เคฐ 3000 เคธे เคฒेเค•เคฐ 3500 เคฐुเคชเคฏे เคคเค• เค•เคฎा เคฒेเคคा เคนै।

0 comments: