Ncert Solutions For Class 7 Science Chapter 18 Hindi Medium

 เค•เค•्เคทा : 7

เคตिเคทเคฏ : เคตिเคœ्เคžाเคจ
เค…เคง्เคฏाเคฏ : 18 เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•ी เค•เคนाเคจी

เคชाเค  เคธे เคœुเคก़े เค…เคจ्เคฏ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคช्เคฐเคถ्เคจ เค‰เคค्เคคเคฐ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1 – เคฌूเคो เคœाเคจเคจा เคšाเคนเคคा เคนै เค•ि เคนเคตाเคˆ เคœเคนाเคœ เคฎें เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค•ा เคจिเคฌเคŸाเคจ เค•ैเคธे เคนोเคคा เคนै ?

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคธुเคงाเคฐเคจे เค•े เคฒिเค, เค•เคฎ เคฒाเค—เคค เค•े เคฏเคฅाเคธ्เคฅाเคจ เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เคจिเคฌเคŸाเคจ เคคंเคค्เคฐो เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฆेเคคे เคนै। เคนเคตाเคˆ เคœเคนाเคœों เคฎें เคตैเค•्เคฏूเคฎ เคŸॉเคฏเคฒेเคŸ เคนोเคคे เคนैं, เคœो เคชाเคจी เค•ो เค›ाเคจเค•เคฐ เคเค• เค“เคฐ เคญेเคœ เคฆेเคคा เคนै เค”เคฐ เค ोเคธ เคฎเคฒ เค•ो เคเค• เคคเคฐเคซ। เคฏे เค ोเคธ เคฎเคฒ เคœเคนाเคœ เคฎें เคจीเคšे เค•ी เคคเคฐเคซ เคฒเค—े 200 เคฒीเคŸเคฐ เค•े เคŸैंเค• เคฎें เคฎिเคฒ เคœाเคคा เคนै। เคฏे 200 เคฒीเคŸเคฐ เค•ा เคŸैंเค• เคนเคฐ เค‰เคก़ाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคเคฏเคฐเคชोเคฐ्เคŸ เคชเคฐ เค–ुเคฒเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธे เค–ाเคฒी เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เค…เคญ्เคฏाเคธ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1 – เคฐिเค•्เคค เคธ्เคฅाเคจों เค•ी เคชूเคฐ्เคคि เค•ीเคœिเค :-

(เค•) เคœเคฒ เค•ो เคธ्เคตเคš्เค› เค•เคฐเคจा _____ เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคนै।

(เค–) เค˜เคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคฎुเค•्เคค เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒा เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ _____ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।

(เค—) เคถुเคท्เค• ____ เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค–ाเคฆ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

(เค˜) เคจाเคฒिเคฏाँ ____เค”เคฐ __เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคตเคฐुเคฆ्เคง เคนो เคœाเคคी เคนै।

เค‰เคค्เคคเคฐ:- (เค•) เคœเคฒ เค•ो เคธ्เคตเคš्เค› เค•เคฐเคจा เคธंเคฆूเคทเค• เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคนै।

(เค–) เค˜เคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคฎुเค•्เคค เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒा เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।

(เค—) เคถुเคท्เค• เค†เคชंเค• เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค–ाเคฆ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

(เค˜) เคจाเคฒिเคฏाँ เคคेเคฒ เค”เคฐ เคตเคธा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคตเคฐुเคฆ्เคง เคนो เคœाเคคी เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2 – เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค•्เคฏा เคนै ? เค…เคจुเคชเคšाเคฐिเคค เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค•ो เคจเคฆिเคฏों เค…เคฅเคตा เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคฎें เคตिเคธเคฐ्เคœिเคค เค•เคฐเคจा เคนाเคจिเค•ाเคฐเค• เค•्เคฏों เคนै, เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค˜เคฐों, เค‰เคฆ्เคฏोเค—ों, เค…เคธ्เคชเคคाเคฒों, เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏों เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เค‰เคชเคฏोเค—ों เค•े เคฌाเคฆ เคช्เคฐเคตाเคนिเคค เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒा เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคตเคฐ्เคทाเคœเคฒ เคญी เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคนै, เคœो เคคेเคœ เคตเคฐ्เคทा เค•े เคธเคฎเคฏ เค—เคฒिเคฏों เคฎें เคฌเคนเคคा เคนै। เคธเคก़เค•ों เค”เคฐ เค›เคคों เคธे เคฌเคนเค•เคฐ เค†เคจे เคตाเคฒा เคตเคฐ्เคทाเคœเคฒ เค…เคชเคจे เคธाเคฅ เคนाเคจिเค•ाเคฐเค• เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เค•ो เคฒे เค†เคคा เคนै। เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เคฆ्เคฐเคตเคฐूเคชी เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เค…เคงिเค•ांเคถ เคœเคฒ เคนोเคคा เคนै, เคœिเคธเคฎें เค˜ुเคฒे เคนुเค เค”เคฐ เคจिเคฒंเคฌिเคค เค…เคชเคฆ्เคฐเคต्เคฏ เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธเคฎें เค•เคˆ เคฌिเคฎाเคฐिเคฏों เค•ो เคซैเคฒाเคจे เคตाเคฒे เคฐोเค—ाเคฃु เคนोเคคे เคนै। เคฏเคน เคญूเคฎिเค—เคค เคœเคฒ เค•ो เคช्เคฐเคฆूเคทिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เคนैเคœा, เคŸाเค‡เคซाเค‡เคก เคœैเคธी เค•เคˆ เคฌिเคฎाเคฐिเคฏों เค•ा เคตाเคนเค• เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3 – เคคेเคฒ เค”เคฐ เคตเคธाเค“ं เค•ो เคจाเคฒी เคฎें เค•्เคฏों เคจเคนीं เคฌเคนाเคจा เคšाเคนिเค ? เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เค–ाเคจा เคชเค•ाเคจे เค•े เคคेเคฒ เค”เคฐ เคตเคธाเค“ं เค•ो เคจाเคฒी  เคฎें เค‡เคธเคฒिเค เคจเคนीं เคฌเคนाเคจा เคšाเคนिเค เค•्เคฏोंเค•ि เคฏे เคชाเค‡เคชों เคฎें เค•เคŸोเคฐ เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เค•ी เคชเคฐเคค เคœเคฎाเค•เคฐ เค‰เคจ्เคนें เค…เคตเคฐुเคฆ्เคง เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เค–ुเคฒ्เคฒी เคจाเคฒी เคฎें เคตเคธा เคฎृเคฆा เค•े เคฐंเคง्เคฐो เค•ो เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै เคœिเคธเคธे เค‰เคธเค•ी เคœเคฒ เค•ो เคซिเคฒ्เคŸเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเคญाเคตिเคคा เค•เคฎ เคนो เคœाเคคी เคนै। เคชेंเคŸ, เคตिเคฒाเคฏเค•, เค•ीเคŸเคจाเคถเค•, เคฎोเคŸเคฐ เคคेเคฒ, เค†เคฆि เคฐเคธाเคฏเคจ เค‰เคจ เคธूเค•्เคท्เคฎเคœीเคตों เค•ो เคฎाเคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เคœो เคœเคฒ เค•े เคถुเคฆ्เคงिเค•เคฐเคฃ เคฎें เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจ्เคนें เคจाเคฒी เคฎें เคฎเคค เคฌเคนाเค‡เค, เค‰เคจ्เคนें เค•ूเคก़ेเคฆाเคจ เคฎें เคนी เคซैंเค•เคจा เคšाเคนिเค।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4 – เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคธे เคธ्เคตเคš्เค› เคœเคฒ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคšเคฐเคฃों เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐिเค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•े เค‰เคชเคšाเคฐ เคฎें เคญौเคคिเค•, เคฐाเคธाเคฏเคจिเค• เค”เคฐ เคœैเคตिเค• เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคนोเคคे เคนैं। เคœो เคœเคฒ เค•ो เคธंเคฆूเคทिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคญौเคคिเค•, เคฐाเคธाเคฏเคจिเค• เค”เคฐ เคœैเคตिเค• เคฆ्เคฐเคต्เคฏों เค•ो เคชृเคฅเค•् เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐเคคे เคนैं। 

  1.  เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•ो เคŠเคฐ्เคง्เคตाเคงเคฐ เคฒเค—ी เค›เคก़ों เคธे เคฌเคจे เคถเคฒाเค•ा เค›เคจ्เคจे (เคฌाเคฐ เคธ्เค•्เคฐीเคจ) เคธे เค—ुเคœाเคฐा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธเคธे เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เค•เคชเคก़ों เค•े เคŸुเค•เคก़े, เคกंเคกिเคฏा, เคกिเคฌ्เคฌे, เคช्เคฒाเคธ्เคŸिเค• เค•े เคชैเค•ेเคŸ, เคจैเคชเค•िเคจ เค†เคฆि เคœैเคธे เคฌเคก़े เคธाเค‡เคœ เค•े เคธंเคฆुเคทเค• เค…เคฒเค— เคนो เคœाเคคे เคนैं।
  2. เค…เคฌ เคตाเคนिเคค เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•ो เค—्เคฐिเคŸ เค”เคฐ เคฌाเคฒू เค…เคฒเค— เค•เคฐเคจे เค•ी เคŸंเค•ी เคฎें เคฒे เคœाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคŸंเค•ी เคฎें เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•ो เค•เคฎ เคช्เคฐเคตाเคน เคธे เค›ोเคก़ा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เค‰เคธเคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฌाเคฒु, เค—्เคฐिเคŸ เค”เคฐ เค•ंเค•เคก़–เคชเคค्เคฅเคฐ เค‰เคธเค•ी เคชेंเคฆी เคฎें เคฌैเค  เคœाเคคे เคนैं।
  3. เคซिเคฐ เคœเคฒ เค•ो เคเค• เคเคธी เคฌเคก़ी เคŸंเค•ी เคฎें เคฒे เคœाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเค•ा เคชेंเคฆा เคฎเคง्เคฏ เคญाเค— เค•ी เค“เคฐ เคขเคฒाเคจ เคตाเคฒा เคนोเคคा เคนै। เคœเคฒ เค•ो เค‡เคธ เคŸंเค•ी เคฎें เค•เคˆ เค˜ंเคŸों เคคเค• เคฐเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เคฎเคฒ เคœैเคธे เค ोเคธ เค‰เคธ เค•ी เคคเคฒी เค•े เคฎเคง्เคฏ เคญाเค— เคฎें เคฌैเค  เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคจ เค…เคถुเคฆ्เคงिเคฏों เค•ो เค–ुเคฐเคš เค•เคฐ เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•ाเคฒ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เค†เคชंเค• (เคธ्เคฒเคœ) เคนोเคคा เคนै। เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคฎें เคคैเคฐเคจे เคตाเคฒे เคคेเคฒ เค”เคฐ เค—्เคฐीเคœ เคœैเคธी เค…เคถुเคฆ्เคงिเคฏों เค•ो เคนเคŸाเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคชเคฅिเคค्เคฐ (เคธ्เค•िเคฎเคฐ) เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เค†เคคा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคซ़ เค•िเคฏा เค—เคฏा, เคœเคฒ เคจिเคฐ्เคฎเคฒीเค•ृเคค เคœเคฒ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
  4. เคจिเคฐ्เคฎเคฒीเค•ृเคค เคœเคฒ เคฎें เคชंเคช เคฆ्เคตाเคฐा เคตाเคฏु เค•ो เค—ुเคœाเคฐा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เค‰เคธเคฎें เคตाเคฏเคตीเคฏ เคœीเคตाเคฃुเค“ं เค•ी เคตृเคฆ्เคงि เคนोเคคी เคนै। เคฏे เคœीเคตाเคฃु เคจिเคฐ्เคฎเคฒीเค•ृเคค เคœเคฒ เคฎें เค…เคฌ เคญी เคฌเคšे เคนुเค เคฎाเคจเคต เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคชเคฆाเคฐ्เคฅा, เค–ाเคฆ्เคฏ เค…เคชเคถिเคท्เคŸ, เคธाเคฌुเคจ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เค…เคตांเค›िเคค เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เค•ा เค‰เคชเคญोเค— เค•เคฐ เคฒेเคคे เคนैं।

 เคช्เคฐเคถ्เคจ 5 – เค†เคชंเค• เค•्เคฏा เคนै ? เคธเคฎเคाเค‡เค เค•ि เค‡เคธे เค•ैเคธे เค‰เคชเคšाเคฐिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เคŸंเค•ी เคฎें เคœเคฒ เค•े เคถोเคงเคจ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคœเคฒ เค•ो เค‡เคธ เคŸंเค•ी เคฎें เค•เคˆ เค˜ंเคŸों เคคเค• เคฐเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เคฎเคฒ เคœैเคธे เค ोเคธ เค‰เคธ เค•ी เคคเคฒी เค•े เคฎเคง्เคฏ เคญाเค— เคฎें เคฌैเค  เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคจ เค…เคถुเคฆ्เคงिเคฏों เค•ो เค–ुเคฐเคš เค•เคฐ เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•ाเคฒ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เค†เคชंเค• (เคธ्เคฒเคœ) เคนोเคคा เคนै। เค†เคชंเค• เค•ो เคเค• เคชृเคฅเค•् เคŸंเค•ी เคฎें เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœเคนाँ เคฏเคน เค…เคตाเคฏเคตीเคฏ เคœीเคตाเคฃुเค“ं เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคชเค˜เคŸिเคค เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคฎें เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคจे เคตाเคฒी เคฌाเคฏोเค—ेเคธ (เคœैเคต เค—ैเคธ) เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคˆเคงเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคฅเคตा เคตिเคฆ्เคฏुเคค เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6 – เค…เคจुเคชเคšाเคฐिเคค เคฎाเคจเคต เคฎเคฒ เคเค• เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคธंเค•เคŸ เคนै। เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เค…เคจुเคชเคšाเคฐिเคค เคฎाเคจเคต เคฎเคฒ เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคธंเค•เคŸ เค•ा เคเค• เค•ाเคฐเค• เคนै। เค‡เคธเคธे เคœเคฒ เค”เคฐ เคฎृเคฆा เค•ा เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เคธเคคเคน เคชเคฐ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคœเคฒ เค”เคฐ เคญौเคฎเคœเคฒ เคฆोเคจों เคฎाเคจเคต เคฎเคฒ เคธे เคช्เคฐเคฆूเคทिเคค เคนो เคœाเคคे เคนैं। เคญौเคฎเคœเคฒ  เค•ुँเค“ं, เคŸ्เคฏूเคฌเคตैเคฒ (เคจเคฒเค•ूเคชों), เคเคฐเคจा เค”เคฐ เค…เคจेเค• เคจเคฆिเคฏों เค•े เคฒिเค เคœเคฒ เค•ा เคธ्เคฐोเคค เคนै। เค‡เคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคจเคฎें เคนैเคœा, เคŸाเคฏเคซॉเค‡เคก, เคชोเคฒिเคฏो, เคฎेเคจिเคจ्เคœाเค‡เคŸिเคธ, เคนेเคชैเคŸाเค‡เคŸिเคธ เค”เคฐ เคชेเคšिเคถ เคœैเคธे เคฐोเค— เคชैเคฆा เคนोเคคे เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 7 – เคœเคฒ เค•ो เคฐोเค—ाเคฃुเคจाเคถिเคค (เคฐोเค—ाเคฃुเคฎुเค•्เคค ) เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคฆो เคฐเคธाเคฏเคจों เค•े เคจाเคฎ เคฌเคคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เค•्เคฒोเคฐीเคจ เคคเคฅा เค“เคœोเคจ।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 8 – เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค‰เคชเคšाเคฐ เคธंเคฏंเคค्เคฐ เคฎें เคถเคฒाเค•ा เค›เคจ्เคจों เค•े เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคฎें เคฌเคก़े เค†เค•ाเคฐ เค•े เค•เคˆ เคธंเคฆूเคทเค•, เคœैเคธे เค•เคชเคกे เค•े เคŸुเค•เคก़े, เคกिเคฌ्เคฌे, เคช्เคฒाเคธ्เคŸिเค• เค•ी เคฅैเคฒिเคฏाँ,  เคจैเคชเค•िเคจ, เคกंเคกिเคฏा เค†เคฆि เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธ เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เค•ो เคŠเคฐ्เคง्เคตाเคงเคฐ เคฒเค—ी เค›เคก़ों เคธे เคฌเคจी เคถเคฒाเค•ा เค›เคจ्เคจों เคฎें เคธे เค—ुเคœाเคฐเค•เคฐ เคชृเคฅเค• เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เคฌเคก़े เค†เค•ाเคฐ เค•े เคธंเคฆूเคทเค• เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ เคธे เค…เคฒเค— เคนो เคœाเคคे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 9 – เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค”เคฐ เคฐोเค— เค•े เคฌीเคš เคธंเคฌंเคง เค•ो เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค”เคฐ เคฐोเค— เค•ा เค†เคชเคธ เคฎें เค—เคนเคฐा เคธंเคฌंเคง เคนै। เค—ंเคฆเค—ी เคเคตं เคฆूเคทिเคค เคชेเคฏเคœเคฒ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฌीเคฎाเคฐिเคฏों เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคे เคนैं। เค‡เคธเคธे เคเค• เคจเคนीं เค˜เคฐ เค•े เคธเคญी เคฒोเค— เคฌीเคฎाเคฐ เคนोंเค—े। เคเค• เคธे เคฆूเคธเคฐे เคฎें เคฌीเคฎाเคฐी เคซैเคฒเคจे เค•ा เคธंเค•เคŸ เคนोเค—ा। เคฏเคฆि เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เคนोเค—ी เคคो เค•ोเคˆ เคฌीเคฎाเคฐी เคจเคนीं เคนोเค—ी। เค‡เคธเคฒिเค เคนเคฎें เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค•ी เค“เคฐ เคตिเคถेเคท เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 10 – เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคเค• เคธเค•्เคฐिเคฏ เคจाเค—เคฐिเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคชเคจी เคญूเคฎिเค•ा เค•ो เคธเคฎเคाเค‡เค।

เค‰เคค्เคคเคฐ :- เคจเค—เคฐเคชाเคฒिเค•ा เคฏा เค—्เคฐाเคฎ เคชंเคšाเคฏเคค เค•ो เค—ंเคฆเค—ी, เค•ूเคก़ा–เค•เคฐ्เค•เคŸ เค•ी เคธूเคšเคจा เคฆेเคจा। เค•ोเคˆ เคญी เค—ंเคฆเค—ी เคฐाเคธ्เคคे เคฎें เคจा เค—िเคฐाเค เค‡เคธเคฒिเค เค•ूเคก़े เคฆाเคจी เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•เคฐเคจा। เคธाเคซ เคœเค—เคน เค”เคฐ เคฒोเค—ों เค•ो เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เค•े เคฒिเค เคœाเค—เคฐूเค• เค•เคฐเคจा। เคธเคซाเคˆ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฒोเค—ों เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐเคจा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 11 – เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคตเคฐ्เค— เคชเคนेเคฒी เค•ो เคฆिเค เค—เค เคธंเค•ेเคคों เค•ि เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคนเคฒ เค•ीเคœिเค:-

เคธंเค•ेเคค :-

เคฌाเคं เคธे เคฆाเคंเคŠเคชเคฐ เคธे เคจीเคšे
2. เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เค‰เคชเคšाเคฐ เคธंเคฏเคค्เคฐ เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค—ैเคธीเคฏ เค‰เคค्เคชाเคฆ।1. เคœเคฒ เค‰เคชเคšाเคฐ เคฎें เคฐोเค—ाเคฃु เคจाเคถเคจ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคจे เคตाเคฒा เคเค• เคฐเคธाเคฏเคจ।
4. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคช्เคฐเคฆूเคทिเคค เคœเคฒ เคธे เคตाเคฏु เค•ो เค—ुเคœाเคฐा เคœाเคคा เคนै।3. เคตเคน เคธूเค•्เคท्เคฎเคœीเคต เคœो เค‘เค•्เคธीเคœเคจ เค•ी เค…เคจुเคชเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคœैเคต เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เค•ा เคตिเค˜เคŸเคจ เค•เคฐเคคे เคนै।
6. เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เคฒे เคœाเคจे เคตाเคฒे เคชाเค‡เคชों เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा।5. เคธंเคฆूเคทिเคค เคœเคฒ।
8. เค‰เคชเคฏोเค— เค•े เคฌाเคฆ เคจाเคฒिเคฏों เคฎें เคฌเคนเคคा เคœเคฒ।6. เคตเคน เคธ्เคฅाเคจ, เคœเคนां  เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ เคธे เคช्เคฐเคฆूเคทเค• เคชृเคฅเค• เค•िเค เคœाเคคे เคนै।
 9. เค…เคจेเค• เคต्เคฏเค•्เคคि เค‡เคธเค•ा เคตिเคธเคฐ्เคœเคจ เค–ुเคฒे เคธ्เคฅाเคจों เคฎें เค•เคฐเคคे เคนै।

เค‰เคค्เคคเคฐ:- 1. เค“เคœोเคจ

2. เคฌाเคฏोเค—ैเคธ

3. เคœीเคตाเคฃु

4. เคตाเคคเคจ

5. เค…เคชเคถिเคท्เคŸ เคœเคฒ

6. เค‰เคชเคšाเคฐ เคธंเคฏเคค्เคฐ

7. เคธीเคตเคฐ

8. เคตाเคนिเคค เคฎเคฒ

9. เคฎเคฒ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 12 – เค“เคœ़ोเคจ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคตเค•्เคคเคต्เคฏों เค•ो เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคชเคข़िเค :-

(เค•) เคฏเคน เคธเคœीเคต เคœीเคตों เค•े เคถ्เคตเคธเคจ เค•े เคฒिเค เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนै।

(เค–) เค‡เคธเค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคœเคฒ เค•ो เคฐोเค—ाเคฃु เคฐเคนिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

(เค—) เคฏเคน เคชเคฐाเคฌैंเค—เคจी เค•िเคฐเคฃों เค•ो เค…เคตเคถोเคทिเคค เค•เคฐ เคฒेเคคी เคนै।

(เค˜) เคตाเคฏु เคฎें เค‡เคธเค•ा เค…เคจुเคชाเคค เคฒเค—เคญเค— 3% เคนैं।

เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ौเคจ เคธे เคตเค•्เคคเคต्เคฏ เคธเคนी เคนै।

(i) (เค•), (เค–) เค”เคฐ (เค—)

(ii) (เค–) เค”เคฐ (เค—)

(iii) (เค•) เค”เคฐ (เค—)

(iv) เคธเคญी เคšाเคฐों

เค‰เคค्เคคเคฐ :- (ii) (เค–) เค”เคฐ (เค—)

0 comments: