NCERT Solutions for Class 9 Social Science Civics Chapter 4 Electoral Politics (Hindi Medium)
These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 9 Social Science in Hindi Medium. Here we have given NCERT Solutions for Class 9 Social Science Civics Chapter 4 Electoral Politics.
เคช्เคฐเคถ्เคจ เค เคญ्เคฏाเคธ
เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे
เคช्เคฐเคถ्เคจ 1. เคुเคจाเคต เค्เคฏों เคนोเคคे เคนैं, เคเคธ เคฌाเคฐे เคฎें เคเคจเคฎें เคธे เคौเคจ-เคธा เคตाเค्เคฏ เค ीเค เคจเคนीं เคนै?
(เค) เคुเคจाเคต เคฒोเคों เคो เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคाเคฎเคाเค เคा เคซैเคธเคฒा เคเคฐเคจे เคा เค เคตเคธเคฐ เคฆेเคคे เคนैं।
(เค) เคฒोเค เคुเคจाเคต เคฎें เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคे เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคा เคुเคจाเคต เคเคฐเคคे เคนैं।
(เค) เคुเคจाเคต เคฒोเคों เคो เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคे เคाเคฎเคाเค เคा เคฎूเคฒ्เคฏांเคเคจ เคเคฐเคจे เคा เค เคตเคธเคฐ เคฆेเคคे เคนैं।
(เค) เคฒोเค เคुเคจाเคต เคธे เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคी เคจीเคคिเคฏाँ เคฌเคจा เคธเคเคคे เคนैं।
เคเคค्เคคเคฐः (เค) เคเคฒเคค
เคช्เคฐเคถ्เคจ 2. เคญाเคฐเคค เคे เคुเคจाเคต เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคนैं, เคฏเคน เคฌเคคाเคจे เคे เคฒिเค เคเคจเคฎें เคौเคจ-เคธा เคตाเค्เคฏ เคธเคนी เคाเคฐเคฃ เคจเคนीं เคฆेเคคा?
(เค) เคญाเคฐเคค เคฎें เคฆुเคจिเคฏा เคे เคธเคฌเคธे เค़्เคฏाเคฆा เคฎเคคเคฆाเคคा เคนैं।
(เค) เคญाเคฐเคค เคฎें เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคाเคซी เคถเค्เคคिเคถाเคฒी เคนै।
(เค) เคญाเคฐเคค เคฎें 18 เคตเคฐ्เคท เคธे เค เคงिเค เคเคฎ्เคฐ เคा เคนเคฐ เคต्เคฏเค्เคคि เคฎเคคเคฆाเคคा เคนै।
(เค) เคญाเคฐเคค เคฎें เคुเคจाเคต เคนाเคฐเคจे เคตाเคฒी เคชाเคฐ्เคिเคฏाँ เคเคจाเคฆेเคถ เคธ्เคตीเคाเคฐ เคเคฐ เคฒेเคคी เคนै।
เคเคค्เคคเคฐः (เค) เคฏเคน เคฌเคคाเคจे เคा เคธเคนी เคाเคฐเคฃ เคจเคนीं เคนै เคि เคญाเคฐเคค เคे เคुเคจाเคต เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 3. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคฎेเคฒ เคนूँเคฆें:

เคเคค्เคคเคฐः

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4. เคเคธ เค เคง्เคฏाเคฏ เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เคुเคจाเคต เคธंเคฌंเคงी เคธเคญी เคเคคिเคตिเคงिเคฏों เคी เคธूเคी เคฌเคจाเคँ เคเคฐ เคเคจ्เคนें เคुเคจाเคต เคฎें เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคिเค เคाเคจे เคตाเคฒे เคाเคฎ เคธे เคฒेเคเคฐ เคเคिเคฐ เคคเค เคे เค्เคฐเคฎ เคฎें เคธเคाเคँ। เคुเคจाเคต เคोเคทเคฃा เคชเคค्เคฐ เคाเคฐी เคเคฐเคจा, เคตोเคों เคी เคिเคจเคคी, เคฎเคคเคฆाเคคा เคธूเคी เคฌเคจाเคจा, เคुเคจाเคต เค เคญिเคฏाเคจ, เคुเคจाเคต เคจเคคीเคों เคी เคोเคทเคฃा, เคฎเคคเคฆाเคจ, เคชुเคจเคฐ्เคฎเคคเคฆाเคจ เคे เคเคฆेเคถ, เคुเคจाเคต เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคी เคोเคทเคฃा, เคจाเคฎांเคเคจ เคฆाเคिเคฒ เคเคฐเคจा।
เคเคค्เคคเคฐः เคुเคจाเคต เคธंเคฌंเคงी เค्เคฐिเคฏाเคเคฒाเคชों เคी เคธूเคी เคเคฐเคฃเคฌเคฆ्เคง เคคเคฐीเคे เคธे เคจीเคे เคฆी เคเค เคนै।
1. เคฎเคคเคฆाเคคा เคธूเคी เคฌเคจाเคจा
2. เคुเคจाเคต เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคी เคोเคทเคฃा
3. เคจाเคฎांเคเคจ เคฆाเคिเคฒ เคเคฐเคจा
4. เคुเคจाเคต เคोเคทเคฃा เคชเคค्เคฐ เคाเคฐी เคเคฐเคจा
5. เคुเคจाเคต เค เคญिเคฏाเคจ
6. เคฎเคคเคฆाเคจ
7. เคชुเคจเคฐ्เคฎเคคเคฆाเคจ เคे เคเคฆेเคถ
8. เคตोเคों เคी เคिเคจเคคी
9. เคुเคจाเคตी เคจเคคीเคों เคी เคोเคทเคฃा
เคช्เคฐเคถ्เคจ 5. เคธुเคฐेเคा เคเค เคฐाเค्เคฏ เคตिเคงाเคจเคธเคญा เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคเคฐ เคจिเคท्เคชเค्เคท เคुเคจाเคต เคเคฐाเคจे เคตाเคฒी เค เคงिเคाเคฐी เคนै। เคुเคจाเคต เคे เคเคจ เคเคฐเคฃों เคฎें เคเคธे เคिเคจ-เคिเคจ เคฌाเคคों เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจा เคाเคนिเค।
(เค) เคुเคจाเคต เคช्เคฐเคाเคฐ
(เค) เคฎเคคเคฆाเคจ เคे เคฆिเคจ
(เค) เคฎเคคเคเคฃเคจा เคे เคฆिเคจ
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคुเคจाเคต เคช्เคฐเคाเคฐ : เคเคธเคे เคฒिเค เคธुเคฐेเคा เคो เคฏเคน เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจा เคนोเคा เคि เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคจ เคเคฐें:
เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคो เคฐिเคถ्เคตเคค/เคूเคธ เค เคฅเคตा เคงเคฎเคी เคฆेเคจा।
เคाเคคि เค เคฅเคตा เคงเคฐ्เคฎ เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคตोเค เคฆेเคจे เคी เค เคชीเคฒ เคเคฐเคจा।
เคुเคจाเคต เค เคญिเคฏाเคจ เคे เคฒिเค เคธเคฐเคाเคฐी เคธंเคธाเคงเคจों เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคจा।
เคฒोเคเคธเคญा เคुเคจाเคต เคนेเคคु เคुเคจाเคต เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें 25 เคฒाเค เคฐुเคชเค เคคเคฅा เคตिเคงाเคจเคธเคญा เคुเคจाเคต เคฎें 10 เคฒाเค เคฐूเคชเค เคธे เค เคงिเค เคเคฐ्เค เคเคฐเคจा।
เคुเคจाเคต เคช्เคฐเคाเคฐ เคนेเคคु เคชूเคा เคธ्เคฅเคฒों เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคจा।।
เคฎंเคค्เคฐीเคเคฃों เคฆ्เคตाเคฐा เคธเคฐเคाเคฐी เคตाเคนเคจों, เคนเคตाเค เคเคนाเคों เคเคตं เคเคฐ्เคฎเคाเคฐिเคฏों เคा เคुเคจाเคต เคนेเคคु เคช्เคฐเคฏोเค।
(เค) เคฎเคคเคฆाเคจ เคे เคฆिเคจ : เคเคธ เคฆिเคจ เคธुเคฐेเคा เคो เคฏเคน เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจा เคนोเคा เคि เคुเคจाเคตी เคเคก़เคฌเคก़ी, เคฎเคคเคฆाเคจ เคेเคจ्เคฆ्เคฐों เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคจ เคนो।
(เค) เคตोเคों เคी เคिเคจเคคी เคा เคฆिเคจ : เคเคธ เคฆिเคจ เคธुเคฐेเคा เคो เคฏเคน เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจा เคนोเคा เคि เคธเคญी เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐों เคे เคเคेเคจ्เค เคตोเคों เคी เคธुเคाเคฐू เคฐूเคช เคธे เคเคฃเคจा เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคตเคนाँ เคฎौเคूเคฆ เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 6. เคจीเคे เคฆी เคเค เคคाเคฒिเคा เคฌเคคाเคคी เคนै เคि เค เคฎेเคฐिเคी เคांเค्เคฐेเคธ เคे เคुเคจाเคตों เคे เคตिเคเคฏी เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐों เคฎें เค เคฎेเคฐिเคी เคธเคฎाเค เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคธเคฆเคธ्เคฏों เคा เค्เคฏा เค เคจुเคชाเคค เคฅा। เคฏे เคिเคธ เค เคจुเคชाเคค เคฎें เคीเคคे। เคเคธเคी เคคुเคฒเคจा เค เคฎेเคฐिเคी เคธเคฎाเค เคฎें เคเคจ เคธเคฎुเคฆाเคฏों เคी เคเคฌाเคฆी เคे เค เคจुเคชाเคค เคธे เคीเคिเค। เคเคธเคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เค्เคฏा เคเคช เค เคฎेเคฐिเคी เคธंเคธเคฆ เคे เคुเคจाเคต เคฎें เคญी เคเคฐเค्เคทเคฃ เคा เคธुเคाเคต เคฆेंเคे? เค เคเคฐ เคนाँ, เคคो เค्เคฏों เคเคฐ เคिเคธ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคฒिเค? เค เคเคฐ เคจเคนीं, เคคो เค्เคฏों?

เคเคค्เคคเคฐः เคเคชเคฐोเค्เคค เคคाเคฒिเคा เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคนिเคธ्เคชैเคจिเค เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคฒिเค เคเคฐเค्เคทเคฃ เคเค เค เค्เคा เคตिเคाเคฐ เคนै। เคเคจเคी
เคเคจเคธंเค्เคฏा เคे เค เคจुเคชाเคค เคฎें เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคเคธा เคเคฐเคจा เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 7. เค्เคฏा เคนเคฎ เคเคธ เค เคง्เคฏाเคฏ เคฎें เคฆी เคเค เคธूเคเคจाเคं เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคจिเคท्เคเคฐ्เคท เคจिเคाเคฒ เคธเคเคคे | เคนैं? เคเคจเคฎें เคธเคญी เคชเคฐ เค เคชเคจी เคฐाเคฏ เคे เคชเค्เคท เคฎें เคฆो เคคเคฅ्เคฏ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคीเคिเค।
(เค) เคญाเคฐเคค เคे เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคो เคฆेเคถ เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคเคฐ เคจिเคท्เคชเค्เคท เคुเคจाเคต เคเคฐा เคธเคเคจे เคฒाเคฏเค เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เค เคงिเคाเคฐ เคจเคนीं เคนैं।
(เค) เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคे เคुเคจाเคต เคฎें เคฒोเคों เคी เคเคฌเคฐ्เคฆเคธ्เคค เคญाเคीเคฆाเคฐी เคนोเคคी เคนै।
(เค) เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคชाเคฐ्เคी เคे เคฒिเค เคुเคจाเคต เคीเคคเคจा เคฌเคนुเคค เคเคธाเคจ เคนोเคคा เคนै।
(เค) เค เคชเคจे เคुเคจाเคตों เคो เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคจिเคท्เคชเค्เคท เคเคฐ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฌเคจाเคจे เคे เคฒिเค เคเค เคเคฆเคฎ เคเค ाเคจे เค़เคฐूเคฐी เคนैं।
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคจเคนीं। เคฏเคน เคธเค เคจเคนीं เคนै। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคเคตं เคจिเคท्เคชเค्เคท เคुเคจाเคต เคเคฐाเคจे เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคฐूเคช เคธे เคถเค्เคคिเคถाเคฒी เคนै। เคฏเคน เคुเคจाเคต เคเคाเคฐ เคธंเคนिเคคा เคฒाเคू เคเคฐเคคा เคนै เคคเคฅा เคเคธเคा เคเคฒ्เคฒंเคเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐों เคฏा เคฆเคฒों เคो เคธเคा เคฆेเคคा เคนै। เคुเคจाเคตी เคก्เคฏूเคी เคे เคฆौเคฐाเคจ เคเคฐ्เคฎเคाเคฐी เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคे เค เคงीเคจ เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคคा เคนै เคจ เคि เคธเคฐเคाเคฐ เคे।
(เค) เคนाँ, เคฏเคน เคธเค เคนै। เคुเคจाเคตों เคฎें เคฒोเคों เคी เคญाเคीเคฆाเคฐी เคช्เคฐाเคฏः เคฎเคคเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคฒोเคों เคे เคँเคเคก़ों เคธे เคฎाเคชी เคाเคคी เคนै। เคฎเคคเคฆाเคจ เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฏोเค्เคฏ เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคฎें เคธे เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฎเคคเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคฒोเคों เคे เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคो เคฆเคฐ्เคถाเคคा เคนै। เคชिเคเคฒे 50 เคตเคฐ्เคทों เคे เคฆौเคฐाเคจ เคญाเคฐเคค เคฎें เคฎเคคเคฆाเคจ เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฏा เคคो เคธ्เคฅिเคฐ เคฐเคนा เคนै เคฏा เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฌเคข़ा เคนै। เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคฎ เคฒोเค เคुเคจाเคตों เคो เค เคค्เคฏเคงिเค เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคคे เคนैं। เคเคจเคा เคฎाเคจเคจा เคนै เคि เคुเคจाเคตों เคฆ्เคตाเคฐा เคตे เคฐाเคเคจैเคคिเค เคฆเคฒों เคชเคฐ เค เคชเคจे เค เคจुเคूเคฒ เคจीเคคि เคเคฐ เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎों เคे เคฒिเค เคฆเคฌाเคต เคกाเคฒ เคธเคเคคे เคนैं। เคเคจ्เคนें เคฒเคเคคा เคนै เคि เคฆेเคถ เคे เคถाเคธเคจ-เคธंเคाเคฒเคจ เคे เคคเคฐीเคे เคฎें เคเคจเคे เคตोเค เคा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคนै।
(เค) เคจเคนीं, เคฏเคน เคธเค เคจเคนीं เคนै। เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคฆเคฒ เคญी เคจिเคฐंเคคเคฐ เคुเคจाเคต เคนाเคฐเคคे เคเค เคนैं। เคเคธे เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคो เค เคงिเค เคชैเคธा เคเคฐ्เค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคाเคจे เคाเคคे เคนैं, เคตे เคช्เคฐाเคฏः เคुเคจाเคต เคนाเคฐ เคाเคคे เคนैं।
(เค) เคนाँ, เคฏเคน เคธเค เคนै। เคธुเคงाเคฐ เคिเคฏा เคाเคจा เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै เค्เคฏोंเคि เคुเค เคฆเคฒ เคเคตं เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคिเคจเคे เคชाเคธ เค เคงिเค เคชैเคธा เคนै เคเคจ्เคนें เคुเคจाเคต เคฎें เค เคจुเคिเคค เคฒाเคญ เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคฆेเคถ เคे เคुเค เคญाเคों เคฎें เคเคชเคฐाเคงिเค เคเคตि เคตाเคฒे เคฒोเค เค เคจ्เคฏ เคฒोเคों เคो เคुเคจाเคตी เคฆौเคก़ เคฎें เคชเคाเคก़ เคเคฐ เคฎुเค्เคฏ เคฆเคฒों เคธे เคुเคจाเคต เคा เคिเคเค เคชाเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคนो เคाเคคे เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 8. เคिเคจเคช्เคชा เคो เคฆเคนेเค เคे เคฒिเค เค เคชเคจी เคชเคค्เคจी เคो เคชเคฐेเคถाเคจ เคเคฐเคจे เคे เคुเคฐ्เคฎ เคฎें เคธเคा เคฎिเคฒी เคฅी। เคธเคคเคฌीเคฐ เคो เคुเคเคूเคค เคฎाเคจเคจे เคा เคฆोเคทी เคฎाเคจा เคเคฏा เคฅा। เคฆोเคจों เคो เค เคฆाเคฒเคค เคจे เคुเคจाเคต เคฒเคก़เคจे เคी เคเคाเคเคค เคจเคนीं เคฆी। เค्เคฏा เคฏเคนी เคซैเคธเคฒा เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคुเคจाเคตों เคे เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคธिเคฆ्เคงाเคคों เคे เคिเคฒाเคซ़ เคाเคคा เคนै? เค เคชเคจे เคเคค्เคคเคฐ เคे เคชเค्เคท เคฎें เคคเคฐ्เค เคฆीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐः เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคुเคจाเคตों เคे เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคธिเคฆ्เคงांเคคों เคे เคตिเคฐूเคฆ्เคง เคจเคนीं เคนै เค्เคฏोंเคि เคिเคจ्เคจเคชा เคต เคธเคคเคฌीเคฐ เคฆोเคจों เคนी เค เคชเคฐाเคงी เคนैं เคคเคฅा เคฆेเคถ เคे เคฒिเค เค เค्เคे เคคเคฅा เคเคฆเคฐ्เคถ เคจाเคเคฐिเค เคธिเคฆ्เคง เคจเคนीं เคนुเค। เคเคธเคฒिเค, เคเคจ्เคนें เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เค เคฅเคตा เคฐाเค्เคฏ เคธเคฐเคाเคฐ เคฎें เคोเค เคชเคฆ เคงाเคฐเคฃ เคจเคนीं เคเคฐเคจे เคฆेเคจा เคाเคนिเค เค्เคฏोंเคि เคเคจเคฎें เคชเคฐिเคตाเคฐ เคคเคฅा เคธเคฎाเค เคे เคช्เคฐเคคि เคोเค เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं เคนै เคเคฐ เคตे เคฆेเคถ เคे เคช्เคฐเคคि เคญी เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं เคฆिเคाเคंเคे।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 9. เคฏเคนाँ เคฆुเคจिเคฏा เคे เค เคฒเค-เค เคฒเค เคนिเคธ्เคธों เคฎें เคुเคจाเคตी เคเคก़เคฌเคก़िเคฏों เคी เคुเค เคฐिเคชोเคฐ्เค เคฆी เคเค เคนैं। เค्เคฏा เคฏे เคฆेเคถ เค เคชเคจे เคฏเคนाँ เคे เคुเคจाเคตों เคे เคธुเคงाเคฐ เคे เคฒिเค เคญाเคฐเคค เคธे เคुเค เคฌाเคคें เคธीเค เคธเคเคคे เคนैं? เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคเคช เค्เคฏा เคธुเคाเคต เคฆेंเคे?
(เค) เคจाเคเคीเคฐिเคฏा เคे เคเค เคुเคจाเคต เคฎें เคฎเคคเคเคฃเคจा เค เคงिเคाเคฐी เคจे เคाเคจ-เคฌूเคเคเคฐ เคเค เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคो เคฎिเคฒे เคตोเคों เคी เคธंเค्เคฏा เคฌเคข़ा เคฆी เคเคฐ เคเคธे เคตिเคเคฏी เคोเคทिเคค เคเคฐ เคฆिเคฏा। เคฌाเคฆ เคฎें เค เคฆाเคฒเคค เคจे เคชाเคฏा เคि เคฆूเคธเคฐे เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคो เคฎिเคฒे เคชाँเค เคฒाเค เคตोเคों เคो เคเคธ เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคे เคชเค्เคท เคฎें เคฆเคฐ्เค เคเคฐ เคฒिเคฏा เคเคฏा เคฅा।
(เค) เคซिเคी เคฎें เคुเคจाเคต เคธे เค ीเค เคชเคนเคฒे เคเค เคชเคฐเคा เคฌाँเคा เคเคฏा เคिเคธเคฎें เคงเคฎเคी เคฆी เคเค เคฅी เคि เค เคเคฐ เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคौเคงเคฐी เคे เคชเค्เคท เคฎें เคตोเค เคฆिเคฏा เคเคฏा เคคो เคूเคจ-เคเคฐाเคฌा เคนो เคाเคเคा। เคฏเคน เคงเคฎเคी เคญाเคฐเคคीเคฏ | เคฎूเคฒ เคे เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคो เคฆी เคเค เคฅी।
(เค) เค เคฎेเคฐिเคा เคे เคนเคฐ เคช्เคฐांเคค เคฎें เคฎเคคเคฆाเคจ, เคฎเคคเคเคฃเคจा เคเคฐ เคुเคจाเคต เคธंเคाเคฒเคจ เคी เค เคชเคจी-เค เคชเคจी เคช्เคฐเคฃाเคฒिเคฏाँ เคนैं। เคธเคจ् 2000 เคे เคुเคจाเคต เคฎें เคซ्เคฒोเคฐिเคกा เคช्เคฐांเคค เคे เค เคงिเคाเคฐिเคฏों เคจे เคॉเคฐ्เค เคฌुเคถ เคे เคชเค्เคท เคฎें เค เคจेเค เคตिเคตाเคฆाเคธ्เคชเคฆ เคซैเคธเคฒे เคฒिเค เคชเคฐ เคเคจเคे เคซैเคธเคฒे เคो เคोเค เคญी เคจเคนीं เคฌเคฆเคฒ เคธเคा।
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคเคธ เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เคตเคนाँ เคเคชเคธ्เคฅिเคค เคนोเคจा เคाเคนिเค เคो เคฏे เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐेंเคे เคि เคตोเคों เคी เคिเคจเคคी เคจिเคท्เคชเค्เคท เคคเคฐीเคे เคธे เคนो เคฐเคนी เคนै।
(เค) เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคो เคเคธ เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคाँเค เคเคฐเคจी เคाเคนिเค เคคเคฅा เคเคธे เคชเคฐ्เคे เคฌांเคเคจे เคตाเคฒे เคฆเคฒ เคฏा เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคो เคฌเคฐ्เคाเคธ्เคค เคเคฐ เคฆेเคจा เคाเคนिเค।
(เค) เคตเคนाँ เคेเคตเคฒ เคเค เคนी เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคนोเคจा เคाเคนिเค เคिเคธे เคฐाเคเคจैเคคिเค เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคฎुเค्เคค เคนोเคจा เคाเคนिเค เคเคฐ เคชूเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคुเคจाเคต เคเคฏोเคिเคค เคเคฐाเคจे เคे เคฒिเค เคिเคฎ्เคฎเคฆाเคฐ เคนोเคจा เคाเคนिเค।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 10. เคญाเคฐเคค เคฎें เคुเคจाเคตी เคเคก़เคฌเคก़िเคฏों เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคुเค เคฐिเคชोเคฐ्เคฆै เคฏเคนाँ เคฆी เคเค เคนैं। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคธเคฎเคธ्เคฏा เคी เคชเคนเคाเคจ เคीเคिเค। เคเคจ्เคนें เคฆूเคฐ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เค्เคฏा เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै?
(เค) เคुเคจाเคต เคी เคोเคทเคฃा เคนोเคคे เคนी เคฎंเคค्เคฐी เคฎเคนोเคฆเคฏ เคจे เคฌंเคฆ เคชเคก़ी เคीเคจी เคฎिเคฒ เคो เคฆोเคฌाเคฐा เคोเคฒเคจे เคे เคฒिเค เคตिเคค्เคคीเคฏ เคธเคนाเคฏเคคा เคฆेเคจे เคी เคोเคทเคฃा เคी।
(เค) เคตिเคชเค्เคทी เคฆเคฒों เคा เคเคฐोเคช เคฅा เคि เคฆूเคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคเคฐ เคเคाเคถเคตाเคฃी เคชเคฐ เคเคจเคे เคฌเคฏाเคจों เคเคฐ เคुเคจाเคต เค เคญिเคฏाเคจ เคो เคเคिเคค เคเคเคน เคจเคนीं เคฎिเคฒी।
(เค) เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคी เคाँเค เคธे เคเค เคฐाเค्เคฏ เคी เคฎเคคเคฆाเคคा เคธूเคी เคฎें 2 เคฒाเค เคซเคฐ्เคी เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคे เคจाเคฎ เคฎिเคฒे।
(เค) เคเค เคฐाเคเคจैเคคिเค เคฆเคฒ เคे เคुंเคกे เคฌंเคฆूเคों เคे เคธाเคฅ เคूเคฎ เคฐเคนे เคฅे, เคฆूเคธเคฐी เคชाเคฐ्เคिเคฏों เคे เคฒोเคों เคो เคฎเคคเคฆाเคจ เคฎें เคญाเค เคฒेเคจे เคธे เคฐोเค เคฐเคนे เคฅे เคเคฐ เคฆूเคธเคฐी เคชाเคฐ्เคी เคी เคुเคจाเคตी เคธเคญाเคं เคชเคฐ เคนเคฎเคฒे เคเคฐ เคฐเคนे เคฅे।
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคीเคจी เคฎिเคฒ เคो เคเคฐ्เคฅिเค เคธเคนाเคฏเคคा เคฆेเคจे เคा เคตाเคฆा เคเคฐเคे เคฎंเคค्เคฐी เคฎเคนोเคฆเคฏ เคจे เคเค เคจीเคคिเคเคค เคซैเคธเคฒे เคी เคोเคทเคฃा เคी เคนै। เคฏเคน เคธเคนी เคจเคนीं เคนै เค्เคฏोंเคि เคुเคจाเคตों เคी เคोเคทเคฃा เคนोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคจीเคคिเคเคค เคซैเคธเคฒे เคी เคोเคทเคฃा เคจเคนीं เคी เคा เคธเคเคคी। เคฎंเคค्เคฐी เคो เคुเคจाเคต เคฒเคก़เคจे เคी เค เคจुเคฎเคคि เคจเคนीं เคฆी เคाเคจी เคाเคนिเค।
(เค) เคตिเคชเค्เคทी เคฆเคฒ เคे เคฌเคฏाเคจों เคเคตं เคुเคจाเคต เค เคญिเคฏाเคจ เคो เคฆूเคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคคเคฅा เคเคाเคถเคตाเคฃी เคชเคฐ เคเคिเคค เคธ्เคฅाเคจ เคจ | เคฆेเคเคฐ เคธเคฐเคाเคฐ เคจे เค เคชเคจी เคธ्เคฅिเคคि เคा เคฆुเคฐूเคชเคฏोเค เคिเคฏा เคนै। เคเคธเคे เคช्เคฐเคค्เคฏुเคค्เคคเคฐ เคฎें เคตिเคชเค्เคท เคो เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคฎीเคกिเคฏा เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคธเคฎเคฏ เคฎिเคฒเคจा เคाเคนिเค।
(เค) เคซเคฐ्เคी เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคी เคฎौเคूเคฆเคी เคा เค เคฐ्เคฅ เคนै เคि เคฎเคคเคฆाเคคा เคธूเคी เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เค เคงिเคाเคฐिเคฏों เคจे เคुเคจाเคตी เคเคก़เคฌเคก़ी เคी เคคैเคฏाเคฐी เคी เคฅी। เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคो เคฎเคคเคฆाเคคा เคธूเคी เคी เคคैเคฏाเคฐी เคी เคฆेเคเคญाเคฒ เคเคฐเคจी เคाเคนिเค।
(เค) เคुंเคกों เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคे เคฐाเคเคจैเคคिเค เคฆเคฒों เคจे เค เคชเคจे เคช्เคฐเคคिเคฆ्เคตंเคฆ्เคตिเคฏों เคो เคงเคฎเคाเคฏा เคนै। เคुเคจाเคต เคเคฏोเค เคो เคฌंเคฆूเคเคงाเคฐिเคฏों เคी เคिเคฐเคซ्เคคाเคฐी เคा เคเคฆेเคถ เคฆेเคจा เคाเคนिเค เคคเคฅा เคเคธ เคฆเคฒ เคो เคुเคจाเคตों เคธे เคฌเคฐ्เคाเคธ्เคค เคเคฐ เคฆेเคจा เคाเคนिเค।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 11. เคเคฌ เคฏเคน เค เคง्เคฏाเคฏ เคชเคข़ाเคฏा เคा เคฐเคนा เคฅा เคคो เคฐเคฎेเคถ เคเค्เคทा เคฎें เคจเคนीं เค เคชाเคฏा เคฅा। เค เคเคฒे เคฆिเคจ เคเค्เคทा เคฎें เคเคจे เคे เคฌाเคฆ เคเคธเคจे เค เคชเคจे เคชिเคคाเคी เคธे เคธुเคจी เคฌाเคคों เคो เคฆोเคนเคฐाเคฏा। เค्เคฏा เคเคช เคฐเคฎेเคถ เคो เคฌเคคा เคธเคเคคे เคนैं เคि เคเคธเคे เคเคจ เคฌเคฏाเคจों เคฎें เค्เคฏा เคเคก़เคฌเคก़ी เคนै?
(เค) เคเคฐเคคें เคเคธी เคคเคฐเคน เคตोเค เคฆेเคคी เคนैं เคैเคธा เคชुเคฐुเคท เคเคจเคธे เคเคนเคคे เคนैं เคเคธเคฒिเค เคเคจเคो เคฎเคคाเคงिเคाเคฐ เคฆेเคจे เคा เคोเค เคฎเคคเคฒเคฌ เคจเคนीं เคนै।
(เค) เคชाเคฐ्เคी-เคชॉเคฒिเคिเค्เคธ เคธे เคธเคฎाเค เคฎें เคคเคจाเคต เคชैเคฆा เคนोเคคा เคนै। เคुเคจाเคต เคฎें เคธเคฌเคी เคธเคนเคฎเคคि เคตाเคฒा เคซैเคธเคฒा เคนोเคจा เคाเคนिเค, เคช्เคฐเคคिเคฆ्เคตंเคฆ्เคตिเคคा เคจเคนीं เคนोเคจी เคाเคนिเค।
(เค) เคธिเคฐ्เคซ เคธ्เคจाเคคเคों เคो เคนी เคुเคจाเคต เคฒเคก़เคจे เคी เคเคाเคเคค เคนोเคจी เคाเคนिเค।
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคฏเคน เคเคฅเคจ เคเคฒเคค เคนै เค्เคฏोंเคि เคुเคช्เคค เคฎเคคเคฆाเคจ เคी เคจीเคคि เคฏเคน เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคคी เคนै เคि เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคฎเคคเคฆाเคคा เคिเคธे เคाเคนे เคเคธे เค เคชเคจा เคตोเค เคฆे เคธเคเคคा/เคธเคเคคी เคนै। เคฎเคนिเคฒाเคँ เค เคชเคจा เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคธ्เคตเคฏं เคฒेเคจे เคคเคฅा เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคे เคเคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคा เคเคฏเคจ เคเคฐเคจे เคฎें เคชूเคฐ्เคฃเคคः เคธเค्เคทเคฎ เคนैं।
(เค) เคฏเคน เคธเค เคนै เคि เคฆเคฒเคเคค เคฐाเคเคจीเคคि เคธเคฎाเค เคฎें เคคเคจाเคต เคा เคाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคी เคนै, เคिเคจ्เคคु เคฏเคน เคเคนเคจा เคเคฒเคค เคนै เคि เคुเคจाเคต เคฎें เคธเคฌเคी เคธเคนเคฎเคคि เคตाเคฒे เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคนोเคจे เคाเคนिเค। เคฐाเคเคจीเคคि เคฎें เคช्เคฐเคคिเคฆ्เคตंเคฆ्เคตिเคคा เคฒोเคों เคे เคฒिเค เค เค्เคी เคธिเคฆ्เคง เคนोเคคी เคนै เค्เคฏोंเคि เคฐाเคเคจेเคคा เค เคชเคจे-เค เคชเคจे เคตाเคฆे เคจिเคญाเคจे เคฎें เคเค เคฆूเคธเคฐे เคธे เคฎुเคाเคฌเคฒा เคเคฐเคคे เคนैं। เคนो เคธเคเคคा เคนै เคि เคตे เคเคฎाเคจเคฆाเคฐ เคจ เคนों, เคिเคจ्เคคु เคเคจ्เคนें เคฏเคน เคชเคคा เคนोเคคा เคนै เคि เคจिเคฐ्เคตाเคिเคค เคนोเคจे เคे। เคฒिเค เคเคจ्เคนें เคाเคฎ เคเคฐเคจा เคชเคก़ेเคा।
(เค) เคฒोเคों เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคाเคं เคो เคธเคฎเคเคจे เคเคฐ เคเคจเคे เคนिเคคों เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคถैเค्เคทिเค เคฏोเค्เคฏเคคा เคนोเคจा เค เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคจเคนीं เคนै। เคเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคฐाเคเคจेเคคाเคं เคो เคธ्เคจाเคคเค เคนोเคจा เคเคตเคถ्เคฏเค เคจเคนीं เคนै।