NCERT Solutions for Class 9 Social Science Civics Chapter 5 Working of Institutions (Hindi Medium)
These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 9 Social Science in Hindi Medium. Here we have given NCERT Solutions for Class 9 Social Science Civics Chapter 5 Working of Institutions.
เคช्เคฐเคถ्เคจ เค เคญ्เคฏाเคธ
เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे
เคช्เคฐเคถ्เคจ 1. เค เคเคฐ เคเคชเคो เคญाเคฐเคค เคा เคฐाเคท्เค्เคฐเคชเคคि เคुเคจा เคाเค เคคो เคเคช เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคौเคจ-เคธा เคซैเคธเคฒा เคुเคฆ เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं?
(เค) เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคे เคต्เคฏเค्เคคि เคो เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคुเคจ เคธเคเคคे เคนैं।
(เค) เคฒोเคเคธเคญा เคฎें เคฌเคนुเคฎเคค เคตाเคฒे เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคो เคเคธเคे เคชเคฆ เคธे เคนเคा เคธเคเคคे เคนैं।
(เค) เคฆोเคจों เคธเคฆเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคชाเคฐिเคค เคตिเคงेเคฏเค เคชเคฐ เคชुเคจเคฐ्เคตिเคाเคฐ เคे เคฒिเค เคเคน เคธเคเคคे เคนैं।
(เค) เคฎंเคค्เคฐीเคชเคฐिเคทเคฆ् เคฎें เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคे เคจेเคคाเคं เคा เคเคฏเคจ เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं।
เคเคค्เคคเคฐः (เค) เคฆोเคจों เคธเคฆเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคชाเคฐिเคค เคตिเคงेเคฏเค เคชเคฐ เคชुเคจเคฐ्เคตिเคाเคฐ เคे เคฒिเค เคเคน เคธเคเคคे เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 2. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคौเคจ เคฐाเคเคจैเคคिเค เคाเคฐ्เคฏเคชाเคฒिเคा เคा เคนिเคธ्เคธा เคนोเคคा เคนै?
(เค) เคिเคฒाเคงीเคถ
(เค) เคृเคน เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคा เคธเคिเคต
(เค) เคृเคน เคฎंเคค्เคฐी
(เค) เคชुเคฒिเคธ เคฎเคนाเคจिเคฆेเคถเค
เคเคค्เคคเคฐः (เค) เคृเคน เคฎंเคค्เคฐी
เคช्เคฐเคถ्เคจ 3. เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคौเคจ เคธा เคฌเคฏाเคจ เคเคฒเคค เคนै?
(เค) เคธंเคธเคฆ เคฆ्เคตाเคฐा เคชाเคฐिเคค เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคाเคจूเคจ เคो เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เคी เคฎंเคूเคฐी เคी เคเคฐुเคฐเคค เคนोเคคी เคนै।
(เค) เค เคเคฐ เคोเค เคाเคจूเคจ เคธंเคตिเคงाเคจ เคी เคญाเคตเคจा เคे เคिเคฒाเคซ เคนै เคคो เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคเคธे เค เคฎाเคจ्เคฏ เคोเคทिเคค เคเคฐ เคธเคเคคी เคนै।
(เค) เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคाเคฐ्เคฏเคชाเคฒिเคा เคธे เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนोเคคी เคนै।
(เค) เค เคเคฐ เคिเคธी เคจाเคเคฐिเค เคे เค เคงिเคाเคฐों เคा เคนเคจเคจ เคนोเคคा เคนै เคคो เคตเคน เค เคฆाเคฒเคค เคฎें เคा เคธเคเคคा เคนै।
เคเคค्เคคเคฐः (เค) เคธंเคธเคฆ เคฆ्เคตाเคฐा เคชाเคฐिเคค เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคाเคจूเคจ เคो เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เคी เคฎंเคूเคฐी เคी เคเคฐुเคฐเคค เคนोเคคी เคนै।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 4. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฐाเคเคจैเคคिเค เคธंเคธ्เคฅाเคं เคฎें เคธे เคौเคจ-เคธी เคธंเคธ्เคฅा เคฆेเคถ เคे เคฎौเคूเคฆा เคाเคจूเคจ เคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เคเคฐ เคธเคเคคी เคนै?
(เค) เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ
(เค) เคฐाเคท्เค्เคฐเคชเคคि
(เค) เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी
(เค) เคธंเคธเคฆ เคเคค्เคคเคฐ
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคธंเคธเคฆ เคช्เคฐเคถ्เคจ
5. เคเคธ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคी เคชเคนเคाเคจ เคเคฐें เคिเคธเคจे เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคธเคฎाเคाเคฐ เคाเคฐी เคिเคฏा เคนोเคाः

เคเคค्เคคเคฐः

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6. เคฆेเคถ เคी เคตिเคงाเคฏिเคा, เคाเคฐ्เคฏเคชाเคฒिเคा เคเคฐ เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคฎें เคธे เคเคธ เคฐाเคเคจैเคคिเค เคธंเคธ्เคฅा เคा เคจाเคฎ เคฌเคคाเคเค เคो เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎाเคฎเคฒों เคฎें เค เคงिเคाเคฐों เคा เคเคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคเคฐเคคी เคนैं:
(เค) เคธเคก़เค, เคธिंเคाเค, เคैเคธे เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคขाँเคों เคे เคตिเคाเคธ เคเคฐ เคจाเคเคฐिเคों เคी เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคฒ्เคฏाเคฃเคाเคฐी เคเคคिเคตिเคงिเคฏों เคชเคฐ เคिเคคเคจा เคชैเคธा เคเคฐ्เค เคिเคฏा เคाเคเคा।
(เค) เคธ्เคॉเค เคเค्เคธเคेंเค เคो เคจिเคฏเคฎिเคค เคเคฐเคจे เคธंเคฌंเคงी เคाเคจूเคจ เคฌเคจाเคจे เคी เคเคฎेเคी เคे เคธुเคाเคต เคชเคฐ เคตिเคाเคฐ เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคเคฐเคคी เคนै।
(เค) เคฆो เคฐाเค्เคฏ เคธเคฐเคाเคฐों เคे เคฌीเค เคाเคจूเคจी เคตिเคตाเคฆ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒेเคคी เคนै।
(เค) เคญूเคंเคช เคชीเคก़िเคคों เคी เคฐाเคนเคค เคे เคช्เคฐเคฏाเคธों เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคธूเคเคจा เคฎाँเคเคคी เคนै।
เคเคค्เคคเคฐः
(เค) เคฒोเคเคธเคญा (เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ)
(เค) เคธंเคธเคฆ
(เค) เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ
(เค) เคाเคฐ्เคฏเคชाเคฒिเคा
เคช्เคฐเคถ्เคจ 7. เคญाเคฐเคค เคा เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคธीเคงे เคเคจเคคा เคฆ्เคตाเคฐा เค्เคฏों เคจเคนीं เคुเคจा เคाเคคा? เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคाเคฐ เคเคตाเคฌों เคฎें เคธเคฌเคธे เคธเคนी เคो เคुเคจเคเคฐ เค เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เคे เคชเค्เคท เคฎें เคाเคฐเคฃ เคฆीเคिเค।
(เค) เคธंเคธเคฆीเคฏ เคฒोเคเคคंเคค्เคฐ เคฎें เคฒोเคเคธเคญा เคฎें เคฌเคนुเคฎเคค เคตाเคฒी เคชाเคฐ्เคी เคा เคจेเคคा เคนी เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฌเคจ เคธเคเคคा เคนै।
(เค) เคฒोเคเคธเคญा, เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคเคฐ เคฎंเคค्เคฐीเคชเคฐिเคทเคฆ เคा เคाเคฐ्เคฏเคाเคฒ เคชूเคฐा เคนोเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคนी เคเคจ्เคนें เคนเคा เคธเคเคคी เคนै।
(เค) เคूँเคि เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคो เคฐाเคท्เค्เคฐเคชเคคि เคจिเคฏुเค्เคค เคเคฐเคคा เคนै เคฒिเคนाเคा เคเคธे เคเคจเคคा เคฆ्เคตाเคฐा เคुเคจे เคाเคจे เคी เคเคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคนै।
(เค) เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคे เคธीเคงे เคुเคจाเคต เคฎें เคฌเคนुเคค เค्เคฏाเคฆा เคเคฐ्เค เคเคเคा। เคธเคฐ्เคตเคฅा เคเคชเคฏुเค्เคค
เคเคค्เคคเคฐ: (เค) เคนै। เคเคธा เคฏเคน เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै เคि เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคो เคฌเคนुเคฎเคค เคช्เคฐाเคช्เคค เคนो। เคฏเคน เคเคธे เคเค เคชुเคคเคฒी เคฏा เคคाเคจाเคถाเคน เคฌเคจเคจे เคธे เคฐोเคเคคा เคนै เค्เคฏोंเคि เคเคธे เคฎंเคค्เคฐीเคชเคฐिเคทเคฆ เคे เคธाเคฅ เคाเคฎ เคเคฐเคจा เคชเคก़เคคा เคนै।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 8. เคคीเคจ เคฆोเคธ्เคค เคเค เคเคธी เคซिเคฒ्เคฎ เคฆेเคเคจे เคเค เคिเคธเคฎें เคนीเคฐो เคเค เคฆिเคจ เคे เคฒिเค เคฎुเค्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคฌเคจเคคा เคนै। เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคฎें เคฌเคนुเคค เคธे เคฌเคฆเคฒाเคต เคฒाเคคा เคนै। เคเคฎเคฐाเคจ เคจे เคเคนा เคि เคฆेเคถ เคो เคเคธी เคीเค เคी เคเคฐूเคฐเคค เคนै। เคฐिเคเคตाเคจ เคจे เคเคนा เคि เคเคธ เคคเคฐเคน เคा, เคฌिเคจा เคธंเคธ्เคฅाเคं เคตाเคฒा เคต्เคฏเค्เคคि เคा เคฐाเค เคเคคเคฐเคจाเค เคนै। | เคถंเคเคฐ เคจे เคเคนा เคि เคฏเคน เคคो เคเค เคเคฒ्เคชเคจा เคนै। เคोเค เคญी เคฎुเค्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคเค เคฆिเคจ เคฎें เคुเค เคญी เคจเคนींเคเคฐ เคธเคเคคा। เคเคธी เคซिเคฒ्เคฎों เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคเคชเคी เค्เคฏा เคฐाเคฏ เคนै?
เคเคค्เคคเคฐः เคเคธी เคซिเคฒ्เคฎ เค เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ्เคฏ เคคเคฅा เค เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคนै। เคिเคธी เคฏोเคเคจा เคो เคाเคฐ्เคฏाเคจ्เคตिเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคฒोเคों เคा เค เคจुเคฎोเคฆเคจ เคเคตเคถ्เคฏเค เคนोเคคा เคนै। เคฎुเค्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคी เคจिเคฏुเค्เคคि เคจिเคท्เคชเค्เคท เคुเคจाเคต เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคे เคเคชเคฐांเคค เคी เคाเคคी เคนै। เคธाเคฅ เคนी เคธुเคงाเคฐों เคे เคฒिเค เค เคค्เคฏเคงिเค เคฏोเคเคจा เคฌเคจाเคจे เคी เคเคฐूเคฐเคค เคนोเคคी เคนै। เคฎैं เคญी เคถंเคเคฐ เคธे เคธเคนเคฎเคค เคนूँ। เคฐाเค्เคฏ เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคฒाเคจे เคे เคฒिเค เคेเคตเคฒ เคเค เคฆिเคจ เคाเคซी เคจเคนीं เคนोเคคा।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 9. เคเค เคถिเค्เคทिเคा เคाเคค्เคฐों เคी เคธंเคธเคฆ เคे เคเคฏोเคเคจ เคी เคคैเคฏाเคฐी เคเคฐ เคฐเคนी เคฅी। เคเคธเคจे เคฆो เคाเคค्เคฐाเคं เคो เค เคฒเค-เค เคฒเค เคชाเคฐ्เคिเคฏों เคे เคจेเคคाเคं เคी เคญूเคฎिเคा เคเคฐเคจे เคो เคเคนा। เคเคธเคจे เคเคจ्เคนें เคตिเคเคฒ्เคช เคญी เคฆिเคฏा। เคฏเคฆि เคตे เคाเคนें เคคो เคฐाเค्เคฏเคธเคญा เคฎें เคฌเคนुเคฎเคค เคช्เคฐाเคช्เคค เคฆเคฒ เคी เคจेเคคा เคนो เคธเคเคคीं เคฅी เคเคฐ เค เคเคฐ เคाเคนें เคคो เคฒोเคเคธเคญा เคे เคฌเคนुเคฎเคค เคช्เคฐाเคช्เคค เคฆเคฒ เคी। เค เคเคฐ เคเคชเคो เคฏเคน เคตिเคเคฒ्เคช เคฆिเคฏा เคाเค เคคो เคเคช เค्เคฏा เคुเคจेंเคे เคเคฐ เค्เคฏों?
เคเคค्เคคเคฐः เคฎैं เคृเคค्เคฐिเคฎ เคฒोเคเคธเคญा เคो เคช्เคฐाเคฅเคฎिเคเคคा เคฆूंเคा เค्เคฏोंเคि เคฐाเค्เคฏเคธเคญा เคी เค เคชेเค्เคทा เคฒोเคเคธเคญा เค เคงिเค เคถเค्เคถिाเคฒी เคนोเคคी เคนै।
เคोเค เคญी เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฌिเคฒ เคฆोเคจों เคธเคฆเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคชाเคธ เคिเคฏा เคाเคจा เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै। เคिเคจ्เคคु เคฒोเคเคธเคญा เคे เคธเคฆเคธ्เคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เค เคงिเค เคนोเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคฌเคนुเคฎเคค เคा เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฎाเคจ्เคฏ เคนोเคคा เคนै।
เคตिเคค्เคคीเคฏ เคฎाเคฎเคฒों เคฎें เคฒोเคเคธเคญा เคी เคถเค्เคคिเคฏाँ เค เคงिเค เคนोเคคी เคนैं। เคตिเคค्เคคीเคฏ เคฌिเคฒ เคेเคตเคฒ เคฒोเคเคธเคญा เคฎें เคชेเคถ เคिเค เคा เคธเคเคคे เคนैं। เคฆेเคถ เคे เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคो เคเคฒाเคจे เคे เคฒिเค เคธाเคฐा เคงเคจ เคฒोเคเคธเคญा เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคช्เคฐเคฆाเคจ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคฒोเคเคธเคญा เคฎंเคค्เคฐिเคฎंเคกเคฒ เคो เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคคी เคนै।
เคฒोเคเคธเคญा เคे เคธเคฆเคธ्เคฏ เคฏोเค्เคฏ เคฎเคคเคฆाเคคाเคं เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคค्เคฏเค्เคท เคฐूเคช เคธे เคुเคจे เคाเคคे เคนैं।
เคช्เคฐเคถ्เคจ 10. เคเคฐเค्เคทเคฃ เคชเคฐ เคเคฆेเคถ เคा เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคชเคข़เคเคฐ เคคीเคจ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เคी เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคชเคฐ เค เคฒเค-เค เคฒเค เคช्เคฐเคคिเค्เคฐिเคฏा เคฅी। เคเคธเคฎें เคธे เคौเคจ-เคธी เคช्เคฐเคคिเค्เคฐिเคฏा, เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคी เคญूเคฎिเคा เคो เคธเคนी เคคเคฐเคน เคธे เคธเคฎเคเคคी เคนै?
(เค) เคถ्เคฐीเคจिเคตाเคธ เคा เคคเคฐ्เค เคนै เคि เคूंเคि เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคธाเคฅ เคธเคนเคฎเคค เคนो เคเค เคนै เคฒिเคนाเคा เคตเคน เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै।
(เค) เค ंเคैเคฏा เคा เคเคนเคจा เคนै เคि เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนै เค्เคฏोंเคि เคตเคน เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคเคฆेเคถ เคे เคिเคฒाเคซ เคซैเคธเคฒा เคธुเคจा เคธเคเคคी เคฅी। เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เคจे เคธเคฐเคाเคฐ เคो เคเคธเคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เคा เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคฆिเคฏा।
(เค) เคตिเคเคฏा เคा เคฎाเคจเคจा เคนै เคि เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคจ เคคो เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนै เคจ เคนी เคिเคธी เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคเคฒเคจे เคตाเคฒी เคนै। เคฌเคฒ्เคि เคตเคน เคตिเคฐोเคงी เคธเคฎूเคนों เคे เคฌीเค เคฎเคง्เคฏเคธ्เคฅ เคी เคญूเคฎिเคा เคจिเคญाเคคी เคนै। เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เคจे เคเคธ เคเคฆेเคถ เคे เคธเคฎเคฐ्เคฅเคों เคเคฐ เคตिเคฐोเคงिเคฏों เคे เคฌीเค เคฌเคข़िเคฏा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจाเคฏा। เคเคชเคी เคฐाเคฏ เคฎें เคौเคจ-เคธा เคตिเคाเคฐ เคธเคนी เคนै?
เคเคค्เคคเคฐः เคจ्เคฏाเคฏเคชाเคฒिเคा เคी เคญूเคฎिเคा เคे เคฌाเคฐे เคฎें เค ंเคैเคฏा เคा เคตिเคाเคฐ เคธเคนी เคนै।