NCERT Solutions for Class 12 History Chapter 4 Thinkers, Beliefs and Buildings Cultural Developments (Hindi Medium)

 


NCERT Solutions for Class 12 History Chapter 4 Thinkers, Beliefs and Buildings Cultural Developments (Hindi Medium)

เค…เคญ्เคฏाเคธ-เคช्เคฐเคถ्เคจ
(Questions from Textbook Solved)

เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆीเคœिเค (เคฒเค—เคญเค— 100-150 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें)

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เค•्เคฏा เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เค•े เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค•ों เค•े เคตिเคšाเคฐ เคจिเคฏเคคिเคตाเคฆिเคฏों เค”เคฐ เคญौเคคिเค•เคตाเคฆिเคฏों เคธे เคญिเคจ्เคจ เคฅे? เค…เคชเคจे เคœเคตाเคฌ เค•े เคชเค•्เคท เคฎें เคคเคฐ्เค• เคฆीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคนाँ, เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เค•े เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค•ों เค•े เคตिเคšाเคฐ เคจिเคฏเคคिเคตाเคฆिเคฏों เค”เคฐ เคญौเคคिเค•เคตाเคฆिเคฏों เค•े เคตिเคšाเคฐ เคธे เคชूเคฐ्เคฃเคคเคฏा เคญिเคจ्เคจ เคฅे। เค‡เคจเค•ी เคญिเคจ्เคจเคคा เค•े เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค†เคงाเคฐ เคฅेเคจिเคฏเคคिเคตाเคฆिเคฏों เคคเคฅा เคญौเคคिเค•เคตाเคฆिเคฏों เค•े เคตिเคšाเคฐ-เคจिเคฏเคคिเคตाเคฆिเคฏों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค‡ंเคธाเคจ เค•े เคธुเค–-เคฆुเค– เคจिเคฏเคคि เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคฆिเค เค—เค เคนैं। เค‡เคจ्เคนें เคšाเคนเค•เคฐ เคญी เคฌเคฆเคฒा เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคा। เคฌुเคฆ्เคงिเคœीเคตी เคฒोเค— เคธोเคšเคคे เคนैं เค•ि เคตे เค…เคชเคจे เคธเคฆ्เค—ुเคฃों เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคจ्เคนें เคฌเคฆเคฒ เคฆेंเค—े เค•िंเคคु เคฏเคน เค…เคธंเคญเคต เคนै। เค…เคคः เค‡ंเคธाเคจ เค•ो เค…เคชเคจे เคนिเคธ्เคธे เค•े เคธुเค–-เคฆुเค– เค•ो เคญोเค—เคจा เคนी เคชเคก़เคคा เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญौเคคिเค•เคตाเคฆी เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคธंเคธाเคฐ เคฎें เคฆाเคจ-เคชुเคฃ्เคฏ เคจाเคฎเค• เคšीเคœों เค•ा เค•ोเคˆ เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคจเคนीं เคนै। เคฆाเคจ-เคชुเคฃ्เคฏ เค•เคฐเคจे เค•ी เค…เคตเคงाเคฐเคฃा เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคจिเคฐाเคงाเคฐ เคนै। เคฎเคฐเคฃोเคชเคฐांเคค เค•ुเค› เคญी เคถेเคท เคจเคนीं เคฐเคนเคคा। เคชाเคชाเคค्เคฎा เค”เคฐ เคชुเคฃ्เคฏाเคค्เคฎा เคฆोเคจों เคจเคท्เคŸ เคนोเค•เคฐ เคชंเคšเคคเคค्เคต เคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เคœाเคคे เคนैं। เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เค•े เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค• เคตिเคšाเคฐ-เคŠเคชเคฐ เคฒिเค–िเคค เคตिเคšाเคฐों เคฎें เค†เคค्เคฎा-เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ो เค•ोเคˆ เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคจเคนीं เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœเคฌเค•ि เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฎाเคจเคต-เคœीเคตเคจ เค•ा เคชเคฐเคฎ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค†เคค्เคฎा เค•ो เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เคฎें เคตिเคฒीเคจ เค•เคฐ เคธ्เคตเคฏं เคชเคฐเคฎ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนो เคœाเคจा เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.

เคœैเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคถिเค•्เคทाเค“ं เค•ो เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคฒिเค–िเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคœैเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคถिเค•्เคทाเคँ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं-เคœैเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฎाเคจเคต เคœीเคตเคจ เค•ा เคšเคฐเคฎ เคฒเค•्เคท्เคฏ เคจिเคฐ्เคตाเคฃ เคช्เคฐाเคช्เคคि เคนै। เค‡เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे
เค•े เคฒिเค เคค्เคฐिเคฐเคค्เคจ เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจा เคจिเคคांเคค เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै। เคฏे เคคीเคจ เคฐเคค्เคจ เคนैं-

  1. เคธเคฎ्เคฏเค•् เคœ्เคžाเคจ เค…เคฐ्เคฅाเคค् เค…เคœ्เคžाเคจ เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเค•े เคœ्เคžाเคจ เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐเคจा। เคœ्เคžाเคจ เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคคीเคฐ्เคฅंเค•เคฐों เค•े เค‰เคชเคฆेเคถों เค•ा เค…เคจुเคธเคฐเคฃ เค•เคฐเคจे เคธे เคนी เคนो เคธเค•เคคी เคนै।
  2. เคธเคฎ्เคฏเค•् เคฆเคฐ्เคถเคจ (เคง्เคฏाเคจ) เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคคीเคฐ्เคฅंเค•เคฐों เคฎें เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฐเค–เคจा เคคเคฅा เคธเคค्เคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เคถ्เคฐเคฆ्เคงा เคฐเค–เคจा।
  3. เคธเคฎ्เคฏเค•् เคšเคฐिเคค्เคฐ (เค†เคšเคฐเคฃ) เค…เคฐ्เคฅाเคค् เค…เคš्เค›े เค†เคšเคฐเคฃ เค…เคฅเคตा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคจा। เคœैเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคต เคช्เคฐाเคฃเคตाเคจ เคนै।

เคธृเคท्เคŸि เค•े เค•เคฃ-เค•เคฃ เคฎें เคšाเคนे เคตเคน เคœเคก़ เคนै เคฏा เคšेเคคเคจ เค†เคค्เคฎा เค•ा เคจिเคตाเคธ เคนै เค…เคฐ्เคฅाเคค् เค†เคค्เคฎा เค•ेเคตเคฒ เคฎเคจुเคท्เคฏों เคชเคถु-เคชเค•्เคทिเคฏों เค†เคฆि เคฎें เคนी เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เคชेเคก़-เคชौเคงों, เคชเคค्เคฅเคฐों, เคœเคฒ, เคตाเคฏु เค†เคฆि เคธเคญी เคฎें เคนै। เค…เคคः เคœเคก़, เคšेเคคเคจ เค•िเคธी เค•ी เคญी เคนिंเคธा เคจเคนीं เค•เคฐเคจी เคšाเคนिเค। เคœैเคจ เคฎाเคจ्เคฏเคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เค•เคฐ्เคฎ เคนी เค‰เคธเค•े เคœเคจ्เคฎ เค”เคฐ เคชुเคจเคฐ्เคœเคจ्เคฎ เค•े เคšเค•्เคฐ เค•ो เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฎเคจुเคท्เคฏ เคœो เค•เคฐ्เคฎ เค•เคฐเคคा เคนै, เค‰เคธเค•ा เคซเคฒ เคเค•เคค्เคฐिเคค เคนोเคคा เคฐเคนเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธ เค•เคฐ्เคฎเคซเคฒ เค•ो เคญोเค—เคจे เค•े เคฒिเค เคนी เค†เคค्เคฎा เค•ो เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคœเคจ्เคฎ เคฒेเคจा เคชเคก़เคคा เคนै। เค•เคฐ्เคฎों เค•ा เคจाเคถ เค•เคฐเค•े เคนी เคฎเคจुเคท्เคฏ เคชुเคจเคฐ्เคœเคจ्เคฎ เค•े เคšเค•्เคฐ เคธे เค›ुเคŸเค•ाเคฐा เคชा เคธเค•เคคा เคนै। เค•เคฐ्เคฎों เค•ा เคตिเคจाเคถ เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคธंเคธाเคฐ เคค्เคฏाเค— เค•े เคฌिเคจा เค•เคฐ्เคฎों เคธे เค›ुเคŸเค•ाเคฐा เคจเคนीं เคชाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा।
เค‡เคธीเคฒिเค เคœैเคจ เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เคฎुเค•्เคคि เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•े เคฒिเค เคตिเคนाเคฐों เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจा เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคœैเคจ เคงเคฐ्เคฎ เคชाँเคš เคต्เคฐเคคों เค…เคฐ्เคฅाเคค् เค…เคนिंเคธा, เคšोเคฐी เคจ เค•เคฐเคจा, เคूเค  เคจ เคฌोเคฒเคจा, เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคšเคฐ्เคฏ เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจा เค”เคฐ เคงเคจ เค‡เค•เคŸ्เค ा เคจ เค•เคฐเคจा เค•े เคชाเคฒเคจ เคชเคฐ เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคฌเคฒ เคฆेเคคा เคนै। เคœैเคจ เคธाเคงुเค“ं เค”เคฐ เคธाเคง्เคตिเคฏों เค•े เคฒिเค เค‡เคจ เคต्เคฐเคคों เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจा เค…เคค्เคฏाเคตเคถ्เคฏเค• เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.
เคธाँเคšी เค•े เคธ्เคคूเคช เค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เคฎें เคญोเคชाเคฒ เค•ी เคฌेเค—เคฎों เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เค•ी เคšเคฐ्เคšा เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
19 เคตीं เคธเคฆी เคฎें เคญोเคชाเคฒ เค•े เคถाเคธเค•ों เค”เคฐ เคฏूเคฐोเคชिเคฏों เคจे เคธाँเคšी เค•े เคธ्เคคूเคช เค•ो เคฌเคšाเคจे เคฎें เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฆिเคฏा เคนै। เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคถुเคฐू
เคธे เคนी เคธाँเคšी เค•े เคธ्เคคूเคช เคฎें เคฆिเคฒเคšเคธ्เคชी เคฆिเค–ाเคคे เคฐเคนे। เคซ्เคฐांเคธीเคธिเคฏों เคจे เคคो เคธाँเคšी เค•े เคชूเคฐ्เคตी เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เค•ो เคซ्เคฐांเคธ เค•े เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เคฎें เคฒे เคœाเคจे เค•ी เค…เคจुเคฎเคคि เคญी เคฎाँเค—ी। เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•ी เคญी เคฏเคนी เค‡เคš्เค›ा เคฅी, เคชเคฐंเคคु เคถाเคนเคœเคนाँ เคฌेเค—เคฎ เคจे เคฆोเคจों เค•ो เคธाँเคšी เค•ी เคช्เคฒॉเคธ्เคŸเคฐ เค‘เคซ เคชेเคฐिเคธ เค•ी เคฌเคจी เคช्เคฐเคคिเค•ृเคคिเคฏाँ เคฆेเค•เคฐ เคธंเคคुเคท्เคŸ เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เค•ो เคญोเคชाเคฒ เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค…เคชเคจे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฌเคจाเค เคฐเค–ा। เคถाเคนเคœเคนाँ เคฌेเค—เคฎ เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เค‰เคค्เคคเคฐाเคงिเค•ाเคฐिเคฃी เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคœเคนाँ เคฌेเค—เคฎ เคจे เค‡เคธ เคช्เคฐाเคšीเคจ เคธ्เคฅाเคจ เค•े เคฐเค–-เคฐเค–ाเคต เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค-เคธा เคงเคจ เคฆिเคฏा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคตเคนाँ เคเค• เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เค”เคฐ เค…เคคिเคฅिเคถाเคฒा เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคตाเคฏा। เคœเคนाँ เคœॉเคจ เคฎाเคฐ्เคถเคฒ เคจे เค•เคˆ เคชुเคธ्เคคเค•ें เคฒिเค–ीं เคœिเคจเค•े เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เค•े เคฒिเค เคญी เคฌेเค—เคฎों เคจे เคฆाเคจ เคฆिเคฏा। เคฏเคน เคญी เคญाเค—्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เคนै เค•ि เคฏเคน เคฐेเคฒ เค ेเค•ेเคฆाเคฐों เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคฎाเคคाเค“ं เค•ी เคจเคœเคฐ เคธे เคฌเคšा เคฐเคนा เคœो เคเคธी เคšीเคœों เค•ो เคฏूเคฐोเคช เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เคฎें เคฒे เคœाเคจा เคšाเคนเคคे เคฅे। เค†เคœ เค‡เคธเค•ी เคฎเคฐเคฎ्เคฎเคค เค”เคฐ เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคชुเคฐाเคคเคค्เคค्เคต เคตिเคญाเค— เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4.
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เค…เคญिเคฒेเค– เค•ो เคชเคข़िเค เค”เคฐ เคœเคตाเคฌ เคฆीเคœिเค :
เคฎเคนाเคฐाเคœा เคนुเคตिเคท्เค• (เคเค• เค•ुเคทाเคฃ เคถाเคธเค•) เค•े เคคैंเคคीเคธเคตें เคธाเคฒ เคฎें เค—เคฐ्เคฎ เคฎौเคธเคฎ เค•े เคชเคนเคฒे เคฎเคนीเคจे เค•े เค†เค เคตें เคฆिเคจ เคค्เคฐिเคชिเคŸเค• เคœाเคจเคจे เคตाเคฒे เคญिเค•्เค–ु เคฌเคฒ เค•ी เคถिเคท्เคฏा เคค्เคฐिเคชिเคŸเค• เคœाเคจเคจे เคตाเคฒी เคฌुเคฆ्เคงเคฎिเคคा เค•ी เคฌเคนเคจ เค•ी เคฌेเคŸी เคญिเค•्เค–ुเคจी เคงเคจเคตเคคी เคจे เค…เคชเคจे เคฎाเคคा-เคชिเคคा เค•े เคธाเคฅ เคฎเคงुเคตเคจเค• เคฎें เคฌोเคงिเคธเคค्เคค เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•ी।

  1. เคงเคจเคตเคคी เคจे เค…เคชเคจे เค…เคญिเคฒेเค– เค•ी เคคाเคฐीเค– เค•ैเคธे เคจिเคถ्เคšिเคค เค•ी?
  2. เค†เคชเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌोเคงिเคธเคค्เคค เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เค•्เคฏों เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•ी?
  3. เคตे เค…เคชเคจे เค•िเคจ เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐों เค•ा เคจाเคฎ เคฒेเคคी เคนैं?
  4. เคตे เค•ौเคจ เคธे เคฌौเคฆ्เคง เค—्เคฐंเคฅों เค•ो เคœाเคจเคคी เคฅीं?
  5. เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฏे เคชाเค  เค•िเคธเคธे เคธीเค–े เคฅे?

เค‰เคค्เคคเคฐ:

  1. เคงเคจเคตเคคी เคจे เคคเคค्เค•ाเคฒिเคจ เค•ुเคทाเคฃ เคถाเคธเค• เคนुเคตिเคท्เค• เค•े เคถाเคธเคจเค•ाเคฒ เค•े เคคैเคคीเคธเคตें เคตเคฐ्เคท เคฎें เค—เคฐ्เคฎ เคฎौเคธเคฎ เค•े เคชเคนเคฒे เคฎเคนीเคจे เค•े เค†เค เคตें เคฆिเคจ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเค•े เค…เคชเคจे เค…เคญिเคฒेเค– เค•ी เคคाเคฐीเค– เคจिเคถ्เคšिเคค เค•ी।
  2. เคงเคจเคตเคคी เคจे เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เคฎें เค…เคชเคจा เคตिเคถ्เคตाเคธ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เคนेเคคु เค”เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคญिเค•्เค–ुเคจी เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐเคจे เคนेเคคु เคฎเคงुเคตเคจเค• เคฎें เคฌोเคงिเคธเคค्เคค เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ी।
  3. เค‡เคธ เค…เคญिเคฒेเค– เคฎें เค‰เคธเคจे เค…เคชเคจी เคฎौเคธी (เคฎाँ เค•ी เคฌเคนเคจ) เคฌुเคฆ्เคงเคฎिเคคा เค•े เคจाเคฎ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เคนै। เคตเคน เคญी เคเค• เคฌौเคฆ्เคง เคญिเค•्เคทुเคฃी เคฅी। เค‰เคธเคจे เคญिเค•्เคทुเคฃी เคฌाเคฒा เค”เคฐ เค…เคญिเคญाเคตเค•ों เค•े เคญी เคจाเคฎों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เคนै।
  4. เคงเคจเคตเคคी เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค—्เคฐंเคฅ เคค्เคฐिเคชिเคŸเค• เค•ो เคœाเคจเคคी เคฅी।
  5. เค‰เคธเคจे เคฏเคน เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค—्เคฐंเคฅ เคญिเค•्เคทुเคฃी เคฌुเคฆ्เคงिเคฎเคคा (เค…เคชเคจी เคฎौเคธी) เคธे เคธीเค–ा เคฅा। เคงเคจเคตเคคी เคญिเค•्เคทुเคฃी เคฌाเคฒा เค•ी เคชเคนเคฒी เคฎเคนिเคฒा เคถिเคท्เคฏ เคฅी।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5.
เค†เคชเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เคธंเค˜ เคฎें เค•्เคฏों เคœाเคคे เคฅे?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคนเคฎाเคฐे เค…เคจुเคธाเคฐ เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เคธंเค˜ เคฎें เค‡เคธเคฒिเค เคœाเคคे เคฅे, เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคนाँ เคตे เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคจिเคฏเคฎिเคค เคขंเค— เคธे เค…เคง्เคฏเคฏเคจ, เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ, เคฎเคจเคจ, เค‰เคชाเคธเคจा เค†เคฆि เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคฅे। เคตे เคฏเคนाँ เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคช्เคฐเคšाเคฐเค•ों เค”เคฐ เค…เคง्เคฏाเคชเค•ों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญी เคงเคฐ्เคฎ เค•ो เคœाเคจ เคธเค•เคคे เคฅे เคต เค‰เคธे เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคฎें เคฒा เคธเค•เคคे เคฅे। เคฌौเคฆ्เคง เคธंเค˜ เคฎें เค•ुเค› เคจिเคฏเคฎ เค”เคฐ เค‰เคชเคจिเคฏเคฎ เคฐเคšे เค—เค เคฅे। เคธเคญी เคฌौเคฆ्เคง เคญिเค•्เคทुเค•ों เค•ो เคธंเค˜ เคฎें เคฐเคนเค•เคฐ เค‰เคจ เคจिเคฏเคฎों เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจा เคนोเคคा เคฅा। เคธเคญी เคญिเค•्เคทुเค•ों เค•ो เคธंเค˜ เค•े เค…เคจुเคถाเคธเคจ เคฎें เคฐเคนเคจा, เค‰เคšिเคค เคขंเค— เคธे เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคจा เคนोเคคा เคฅा। เคญिเค•्เคทुเค•ों เค•ो เคจिเคฏเคฎाเคจुเคธाเคฐ เคญिเค•्เคทा เคฎाँเค—เค•เคฐ เคนी เค…เคชเคจा เคญोเคœเคจ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคœुเคŸाเคจी เคนोเคคी เคฅी। เคธंเค˜ เคฎें เค‰เคจ्เคนें เค…เคง्เคฏเคฏเคจ, เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เคญी เค•เคฐเคตाเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคฎोเค•्เคท เคช्เคฐाเคช्เคคि เคฏा เคจिเคฐ्เคตाเคฃ เค•े เคฒिเค เค‰เคจเคธे เคฌเคคाเค เค—เค เคฎाเคฐ्เค—, เคธिเคฆ्เคงांเคคों เค”เคฐ เคถिเค•्เคทाเค“ं เค•ा เค…เคจुเคธเคฐเคฃ เค•เคฐเคตाเคฏा เคœाเคคा เคฅा।

เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคชเคฐ เคเค• เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคจिเคฌंเคง เคฒिเค–िเค (เคฒเค—เคญเค— 500 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें)

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6.
เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฌौเคฆ्เคง เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคœ्เคžाเคจ เคธे เค•เคนाँ เคคเค• เคธเคนाเคฏเคคा เคฎिเคฒเคคी เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค…เคฅเคตा เค‰เคค्เค•ीเคฐ्เคฃ เคšिเคค्เคฐों เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฏเคน เค…เคจुเคฎाเคจ เคฒเค—ाเคจा เค•เค िเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เค‡เคจเค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคจ เคธंเคฆเคฐ्เคญो เคฎें เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เค…เคฅเคตा เค‰เคจเค•ा เค•्เคฏा เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै, เค•िंเคคु เคฌौเคฆ्เคง เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคนเคฎाเคฐी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐเคคा เคนै। เคฌौเคฆ्เคง เค—्เคฐंเคฅों เค•े เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคธे เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เคฎें เค‰เคฒ्เคฒेเค–िเคค เคธाเคฎाเคœिเค• เคเคตं เคฎाเคจเคต เคœीเคตเคจ เค•ी เค…เคจेเค• เคฌाเคคों เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฆเคฐ्เคถเค• เค•ो เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนाเคฏเคคा เคฎिเคฒเคคी เคนै। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค, เคธाँเคšी เค•े เค‰เคค्เคคเคฐी เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เค•े เคเค• เคญाเค— เคชเคฐ เคเค•े เคšिเคค्เคฐ เคนै। เค‡เคธ เคšिเคค्เคฐ เคฎें เค˜ाเคธ-เคซूเคธ เคธे เคฌเคจी เคोंเคชเคก़िเคฏाँ, เคชेเคก़, เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เค”เคฐ เคฌเคš्เคšे เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคे เคนैं, เคœिเคธเคธे เคฒเค—เคคा เคนै। เค•ि เค‡เคธเคฎें เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคฆृเคถ्เคฏ เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เค•िंเคคु เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ा เค—เคนเคจเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคจेเคตाเคฒे เค•เคฒा เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•े เค‡เคธ เค…ंเคถ เคฎें เคตेเคธाเคจ्เคคเคฐ เคœाเคคเค• เค•ी เคเค• เค•เคฅा เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคตेเคธाเคจ्เคคเคฐ เคœाเคคเค• เคฎें เคเค• เคเคธे เคฆाเคจी เคฐाเคœเค•ुเคฎाเคฐ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคนै เคœिเคธเคจे เค…เคชเคจा เคธเคฌ เค•ुเค› เคเค• เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•ो เคฆाเคจ เคฎें เคฆे เคฆिเคฏा เค”เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค…เคชเคจी เคชเคค्เคจी เค”เคฐ เคฌเคš्เคšों เค•े เคธाเคฅ เคœंเค—เคฒ เคฎें เคฐเคนเคจे เค•े เคฒिเค เคšเคฒा เค—เคฏा। เค‡เคธเคธे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคธंเคฌเคฆ्เคง เค—्เคฐंเคฅों เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เคฒिเค–िเคค เคธाเค•्เคท्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคคुเคฒเคจा เค•เคฐเค•े เคนी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌौเคฆ्เคงเคšเคฐिเคค เคฒेเค–เคจ เคจे เคญी เคฌौเคฆ्เคง เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฆिเคฏा เคนै।

เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐों เคจे เคฌौเคฆ्เคงเคšเคฐिเคค เคฒेเค–เคจ เค•ो เคญเคฒी-เคญाँเคคि เคธเคฎเคเค•เคฐ เคฌौเคฆ्เคง เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•เคฐเคจे เค•ा เคธเคซเคฒ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เคฌौเคฆ्เคงเคšเคฐिเคค เคฒेเค–เคจ เคฎें เคนเคฎें เคธ्เคชเคท्เคŸ เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै เค•ि เคฌुเคฆ्เคง เคจे เคเค• เคตृเค•्เคท เค•े เคจीเคšे เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌोเคงि เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคœ्เคžाเคจ เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•ी เคฅी। เค…เคคः เค…เคจेเค• เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญिเค• เคฎूเคฐ्เคคिเค•ाเคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคฌुเคฆ्เคง เค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌुเคฆ्เคง เค•ा เคšिเคค्เคฐांเค•เคจ เคฎाเคจเคต เคฐूเคช เคฎें เคจเคนीं เค•िเคฏा। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค, เคฌौเคฆ्เคง เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เคฎें เคฐिเค•्เคค เคธ्เคฅाเคจ เคฌुเคฆ्เคง เค•े เคง्เคฏाเคจ เค•ी เคฆเคถा เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฌเคจ เค—เคฏा। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธ्เคคूเคช เค•ो เคฎเคนाเคชเคฐिเคจिเคฐ्เคตाเคฃ (เคฎเคนाเคชเคฐिเคจिเคฌाเคจ) เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฎाเคจ เคฒिเคฏा เค—เคฏा। เคšเค•्เคฐ เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เคฆ्เคตाเคฐा เคธाเคฐเคจाเคฅ เคฎें เคฆिเค เค—เค เคชเคนเคฒे เค‰เคชเคฆेเคถ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฌเคจ เค—เคฏा। เคนเคฎें เคฏाเคฆ เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคฌुเคฆ्เคง เคจे เคตाเคฐाเคฃเคธी เค•े เคชाเคธ เคธाเคฐเคจाเคฅ เค•े เคฎृเค—เคฆीเคต (เคนिเคฐเคฃเค•ुंเคœ) เคฎें เค†เคทाเคข़ เคชूเคฐ्เคฃिเคฎा เค•ो เค…เคชเคจा เคชเคนเคฒा เค‰เคชเคฆेเคถ เคฆिเคฏा เคฅा, เคœो ‘เคงเคฐ्เคฎ เคšเค•्เคฐเคช्เคฐเคตเคฐ्เคคเคจ’ (เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคชเคนिเค เค•ो เค˜ुเคฎाเคจा) เค•े เคจाเคฎ เคธे เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนुเค†।

เคธाँเคšी เคฎें เคชเคถुเค“ं เค•े เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคธुंเคฆเคฐ เคเคตं เคธเคœीเคต เคšिเคค्เคฐों เค•ो เค…ंเค•เคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคนाเคฅी, เค˜ोเคก़े, เคฌंเคฆเคฐ เคเคตं เค—ाเคฏ-เคฌैเคฒ เค•े เคšिเคค्เคฐ เค…ंเค•िเคค เค•िเค เค—เค เคนैं। เคœाเคคเค• เค—्เคฐंเคฅों เค•े เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคธे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนोเคคा เคนै เค•ि เคธाँเคšी เคฎें เคฆिเค–ाเค เค—เค เค…เคจेเค• เคฆृเคถ्เคฏ เคœाเคคเค•ों เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เคชเคถु เค•เคฅाเค“ं เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนैं। เค•ुเค› เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•े เคฎเคคाเคจुเคธाเคฐ เค‡เคจ เคชเคถुเค“ं เค•ा เค…ंเค•เคจ เคธंเคญเคตเคค: เคธเคœीเคต เคฆृเคถ्เคฏों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•ो เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคนเคฎें เคฏाเคฆ เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคช्เคฐाเคฏः เคชเคถुเค“ं เค•ा เคฎाเคจเคต เค—ुเคฃों เค•े เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคนाเคฅी เค•ो เคถเค•्เคคि เคเคตं เคœ्เคžाเคจ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคฅा। เค‡เคจ เคช्เคฐเคคीเค•ों เคฎें เค•เคฎเคฒ เคคเคฅा เคนाเคฅिเคฏों เค•े เคฎเคง्เคฏ เคฆिเค–ाเคˆ เค—เคˆ เคเค• เคฎเคนिเคฒा เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै। เคนाเคฅिเคฏों เค•ो เค…เคญिเคทेเค• เค•เคฐเคจे เค•ी เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เค‰เคธ เคฎเคนिเคฒा เคชเคฐ เคœเคฒ เค›िเคก़เค•เคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เค•ुเค› เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค‡เคธ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ो เคฌुเคฆ्เคง เค•ी เคฎाเคคा เคฎाเคฏा เคฌเคคाเคคे เคนैं, เคคो เค•ुเค› เคธौเคญाเค—्เคฏ เค•ी เคฆेเคตी เค—เคœเคฒเค•्เคท्เคฎी। เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เค—เคœเคฒเค•्เคท्เคฎी เค•ो เคช्เคฐाเคฏः เคนाเคฅिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคฆिเค–ाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค•ुเค› เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•ा เคตिเคšाเคฐ เคนै เค•ि เคธंเคญเคตเคคः เค‰เคชाเคธเค• เค‡เคธเค•ा เคธंเคฌंเคง เคฎाเคฏा เค”เคฐ เค—เคœเคฒเค•्เคท्เคฎी เคฆोเคจों เค•े เคธाเคฅ เคฎाเคจเคคे เคนैं। เคฒोเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคญी เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนाเคฏเคคा เคฎिเคฒเคคी เคนै। เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै। เค•ि เคธाँเคšी เคฎें เค‰เคค्เค•ीเคฐ्เคฃ เค…เคจेเค• เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เค•ा เคธंเคฌंเคง เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคฐूเคช เคธे เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคจเคนीं เคฅा। เค‡เคจ เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เค•ा เค…ंเค•เคจ เคฒोเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคे เคนुเค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค, เคธाँเคšी เคธ्เคคूเคช เค•े เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏाँ เคญी เค‰เคค्เค•ीเคฐ्เคฃ เค•ी เค—เคˆ เคนैं। เค‰เคจ्เคนें เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เค•े เค•िเคจाเคฐे เคเค• เคชेเคก़ เค•ी เคŸเคนเคจिเคฏाँ เคชเค•เคก़เค•เคฐ เคूเคฒเคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคฎें เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฏเคน เคธोเคšเค•เคฐ เคนैเคฐाเคจ เคฅे เค•ि เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ เค‡เคธ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ा เค…ंเค•เคจ เค•्เคฏों เค•िเคฏा เค—เคฏा, เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ा เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เคธे เค•ोเคˆ เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เค…เคฅเคตा เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคธंเคฌंเคง เคฆृเคท्เคŸिเค—ोเคšเคฐ เคจเคนीं เคนोเคคा เคฅा। เค•िंเคคु เค…เคจ्เคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค‡เคธ เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท เคชเคฐ เคชเคนुँเคšे เค•ि เคฏเคน เคฎूเคฐ्เคคि เคถाเคฒเคญंเคœिเค•ा เค•ी เคนै, เคœिเคธเค•ा เคธंเคธ्เค•ृเคค เค—्เคฐंเคฅों เคฎें เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคฒोเค• เคชเคฐंเคชเคฐा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคถाเคฒเคญंเคœिเค•ा เค•े เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธे เคตृเค•्เคท เคซूเคฒों เคธे เคญเคฐ เคœाเคคे เคฅे เค”เคฐ เค‰เคจเคฎें เคซเคฒ เคฒเค—เคจे เคฒเค—เคคे เคฅे। เค‡เคธเคธे เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนोเคคा เคนै เค•ि เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เคฎें เคช्เคฐเคตेเคถ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เคจे เค…เคชเคจी เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคเคตं เคงाเคฐเคฃाเค“ं เค•ा เคชเคฐिเคค्เคฏाเค— เคจเคนीं เค•िเคฏा เค…เคชिเคคु เค‡เคจเคธे เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•ो เคธเคฎृเคฆ्เคง เคฌเคจाเคฏा। เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐों เค•ा เคตिเคšाเคฐ เคนै เค•ि เคธाँเคšी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เคฎें เคชाเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เค…เคจेเค• เคช्เคฐเคคीเค•ों เค…เคฅเคตा เคšिเคน्เคจों เค•ो เคญी เคฒोเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคธे เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เคœिเคธ เค•เคฒा เคฎें เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค‰เคธเค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค…เค•्เคทเคฐเคถः เคจเคนीं เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเค। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคฌौเคฆ्เคง เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เคฎें เคชेเคก़ เค•ा เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคชेเคก़ เคธे เคจเคนीं เคนै เค…เคชिเคคु เค‰เคธเค•ा เคšिเคค्เคฐांเค•เคจ เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เค•े เคœीเคตเคจ เค•ी เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเคจा เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เค•เคฒाเค•ृเคคिเคฏों เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคคाเค“ं เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เค•ो เคธเคฎเคเค•เคฐ เคนी เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนो เคธเค•เคคे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 7.
เคšिเคค्เคฐ 4.1 เค”เคฐ 4.2 เคฎें เคธाँเคšी เคธे เคฒिเค เค—เค เคฆो เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคฆिเค เค—เค เคนैं। เค†เคชเค•ो เค‡เคจเคฎें เค•्เคฏा เคจเคœ़เคฐ เค†เคคा เคนै? เคตाเคธ्เคคुเค•เคฒा, เคชेเคก़-เคชौเคงे เค”เคฐ เคœाเคจเคตเคฐों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคธे เคฆेเค–เค•เคฐ เคคเคฅा เคฒोเค—ों เค•े เค•ाเคฎ-เคงंเคงों เค•ो เคชเคนเคšाเคจเค•เคฐ เคฏเคน เคฌเคคाเค‡เค เค•ि เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ौเคจ เคธे เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เค”เคฐ เค•ौเคจ เคธे เคถเคนเคฐी เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคธाँเคšी เค•ा เคธ्เคคूเคช เคเคคिเคนाเคธिเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคนाँ เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เคฏा เคšिเคค्เคฐเค•เคฒा เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฌौเคฆ्เคง เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคฒोเค• เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคธे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนाเคฏเคคा เคฎिเคฒเคคी เคนै।
เคšिเคค्เคฐ-4.1-
เค‡เคธเค•ो เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคฆेเค–เคจे เคธे เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เค‡เคธเคฎें เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เค…ंเค•िเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฒเคคाเค“ं, เคชेเคก़-เคชौเคงों เค”เคฐ เคชเคถुเค“ं เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เค—ाเคฏ, เคญैंเคธ เค”เคฐ เคนिเคฐเคฃ เค•ो เคšिเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เคšिเคค्เคฐ เค•े เคถीเคฐ्เคท เคญाเค— เคฎें เคฌเคจे เคชเคถुเค“ं เค•े เคšिเคค्เคฐों เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคฌเคจे เคฌौเคฆ्เคง เคญिเค•्เคทुเค“ं เค•े เคšिเคค्เคฐों เค•ो เคฆेเค–เคจे เคธे เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เคœैเคธे เคตे เค…เคชเคจी เคธुเคฐเค•्เคทा เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เค†เคถ्เคตเคธ्เคค เคนैं। เคœเคฌเค•ि เคจिเคšเคฒे เคญाเค— เคฎें เคชเคถुเค“ं เค•े เค•เคŸे เคนुเค เคธिเคฐ เค”เคฐ เคงเคจुเคท-เคตाเคฃ เคฒिเค เค•ुเค› เคฒोเค—ों เค•ो เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคธे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนोเคคा เคนै เค•ि เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคชूเคฐ्เคต เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคงเคฐ्เคฎ เคฎें เค…เคจेเค• เคœเคŸिเคฒเคคाเค“ं เค•ा เคธเคฎाเคตेเคถ เคนो เค—เคฏा เคฅा। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคฌเคฒि เคช्เคฐเคฅा เค•ो เคญी เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคฆिเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा เคฅा।
NCERT Solutions for Class 12 History Chapter 4 (Hindi Medium) 1

เคšिเคค्เคฐ-4.2-
เค‡เคธเคฎें เค•ुเค› เคฎเคœเคฌूเคค เคฒंเคฌे-เคฒंเคฌे เคธ्เคคंเคญ เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคจीเคšे เคœाเคฒी เค•ा เคธुंเคฆเคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคจ เคธ्เคคंเคญों เค•े เคŠเคชเคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฎเคตेเคถी เค”เคฐ เค•ुเค› เค…เคจ्เคฏ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ो เคšिเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคธ्เคคंเคญों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค…เคจुเคฏाเคฏिเคฏों เค•ो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคถाเคฐीเคฐिเค• เค†เค•ृเคคिเคฏाँ เคฎें เคฌैเค े เคนुเค, เค–เคก़े เคนुเค, เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เค•ो เคจिเคนाเคฐเคคे เคนुเค เคคเคฅा เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคนाเคต-เคญाเคต เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคธ्เคคंเคญ เค•े เคŠเคชเคฐी เคธिเคฐों เคชเคฐ เค‰เคฒ्เคŸे เคฐเค–े เคนुเค เค•เคฒเคถ, เคœिเคจ เคชเคฐ เคกिเคœाเค‡เคจ เคฌเคจे เคนैं, เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เคšिเคค्เคฐ เค•े เคจिเคšเคฒे เคญाเค— เคฎें เค•ुเค› เคธ्เคคंเคญ, เคญिเค•्เคทुเคฃिเคฏों เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค†เค•ाเคฐ, เคนाเคต-เคญाเคต เค”เคฐ เค•िเคธी เค‡เคฎाเคฐเคค เค•े เคกिเคœ़ाเค‡เคจ เคœो เคธंเคญเคตเคคः เค•िเคธी เคธ्เคคंเคญ เค•े เคฌाเคนเคฐी เคนिเคธ्เคธे เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนैं, เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคตिเคšाเคฐाเคจुเคธाเคฐ เคšिเคค्เคฐ เคจं. 4.1 เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคธे เค”เคฐ เคšिเคค्เคฐ เคจं. 4.2 เคฐाเคœा, เคถเคนเคฐी เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เค”เคฐ เคฎเคนเคฒों เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนै।
NCERT Solutions for Class 12 History Chapter 4 (Hindi Medium) 2
เคช्เคฐเคถ्เคจ 8.
เคตैเคท्เคฃเคตเคตाเคฆ เค”เคฐ เคถैเคตเคตाเคฆ เค•े เค‰เคฆเคฏ เคธे เคœुเคก़ी เคตाเคธ्เคคुเค•เคฒा เค”เคฐ เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคšเคฐ्เคšा เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
600 เคˆเฅฆเคชूเฅฆ เคธे 600 เคˆเฅฆ เคคเค• เค•े เค•ाเคฒ เคฎें เคตैเคท्เคฃเคตเคตाเคฆ เค”เคฐ เคถैเคตเคตाเคฆ เค•ा เคญी เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนुเค†। เคตैเคท्เคฃเคตเคตाเคฆ เค”เคฐ เคถैเคตเคตाเคฆ เค‡เคจ เคฆोเคจों เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เคฎें เคเค• เคฆेเคตเคคा เคตिเคถेเคท เค•ी เคชूเคœा เคชเคฐ เคตिเคถेเคท เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคตैเคท्เคฃเคต เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เคตिเคท्เคฃु เค•ो เค”เคฐ เคถैเคต เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เคถिเคต เค•ो เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฆेเคตเคคा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฆोเคจों เคชเคฐंเคชเคฐाเคँ เคชौเคฐाเคฃिเค• เคนिंเคฆू เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฅीं เค”เคฐ เคฆोเคจों เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ा เคตिเคถेเคท เคตिเค•ाเคธ เคนुเค†।

เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•ा เคตिเค•ाเคธ :
เค…เคตเคคाเคฐเคตाเคฆ เค•ी เคญाเคตเคจा-เคตैเคท्เคฃเคต เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถेเคทเคคा เคฅी। เค‡เคธเคฎें เคตिเคท्เคฃु เค•े เค…เคตเคคाเคฐों เค•ी เคชूเคœा เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคตिเคท्เคฃु เค•े เค…เคจेเค• เค…เคตเคคाเคฐों เค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏाँ เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆं। เค…เคจ्เคฏ เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ी เคญी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏाँ เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆं। เคถिเคต เค•ा เคšिเคค्เคฐांเค•เคจ เคช्เคฐाเคฏः เค‰เคจเค•े เคช्เคฐเคคीเค• เคฒिंเค— เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคช्เคฐाเคฏः เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคจเค•ी เคฎूเคฐ्เคคिเคฏाँ เคญी เคฌเคจाเคˆ เคœाเคคी เคฅीं। เคธเคญी เคšिเคค्เคฐเคฃों เค•ा เค†เคงाเคฐ เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เคธे เคœुเคก़ी เคฎिเคถ्เคฐिเคค เค…เคตเคงाเคฐเคฃाเคँ เคฅीं। เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ो เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เคเคตं เค‰เคจเค•े เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•ा เคšिเคค्เคฐांเค•เคจ เค‰เคจเค•े เคถिเคฐोเคตเคธ्เคค्เคฐ, เค†เคญूเคทเคฃों, เค†เคฏुเคงों เค”เคฐ เคฌैเค เคจे เค•ी เคฎुเคฆ्เคฐा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เค•ि เคฆेเคถ เค•े เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคญाเค—ों เคฎें เคตिเคท्เคฃु เค•े เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคฐूเคช เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เคฅे, เคœिเคธเคธे เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ो เคตिเคถेเคท เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนเคจ เคฎिเคฒा। เคจिเคธ्เคธंเคฆेเคน, เคธเคญी เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ो เคตिเคท्เคฃु เค•ा เคฐूเคช เคฎाเคจ เคฒेเคจा เคเค•ीเค•ृเคค เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคชเคฐंเคชเคฐा เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เค‰เค ाเคฏा เค—เคฏा เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฆเคฎ เคฅा।

เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เค‡เคจ เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เคธे เคœुเคก़ी เค•เคฅाเค“ं เค•ा เคญเคฒी-เคญाँเคคि เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเค•े เคนी เค‰เคจเค•े เค…ंเค•เคจ เค•ा เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เค…เคฐ्เคฅ เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคนुเค เคนैं। เค‡เคจเคฎें เคธे เค…เคจेเค• เค•เคฅाเค“ं เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธเคนเคธ्เคฐाเคฌ्เคฆी เค•े เคฎเคง्เคฏเค•ाเคฒ เคฎें เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคšिเคค เคชुเคฐाเคฃों เคฎें เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‡เคจเค•ी เคฐเคšเคจा เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคธंเคธ्เค•ृเคค เคถ्เคฒोเค•ों เคฎें เค•ी เค—เคˆ เคฅी। เคชเคฐंเคชเคฐा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค‡เคจ्เคนें เคŠँเคšी เค†เคตाเคœ़ เคฎें เคชเคข़ा เคœाเคคा เคฅा เคคाเค•ि เคธเคญी เคคเค• เค‰เคจเค•ी เค†เคตाเคœ เคชเคนुँเคš เคธเค•े। เคชुเคฐाเคฃों เค•ी เค…เคงिเค•ांเคถ เค•เคฅाเค“ं เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคฒोเค—ों เค•े เคชाเคฐเคธ्เคชเคฐिเค• เคฎेเคฒเคœोเคฒ เค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เคนुเค†। เคต्เคฏाเคชाเคฐिเคฏों, เคชुเคœाเคฐिเคฏों เคเคตं เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคทों เค•े เคเค• เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคฆूเคธเคฐे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค†เคตाเค—เคฎเคจ เค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เค‰เคจเค•े เคตिเคถ्เคตाเคธों เคเคตं เค…เคตเคงाเคฐเคฃाเค“ं เค•ा เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เคนोเคคा เคฐเคนเคคा เคฅा। เคœैเคธा เค•ि เคชเคนเคฒे เคญी เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เคœा เคšुเค•ा เคนै เค•ि เคตाเคธुเคฆेเคต-เค•ृเคท्เคฃ เคฎเคฅुเคฐा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคฆेเคตเคคा เคฅे, เค•िंเคคु เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค‰เคจเค•ी เคชूเคœा เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคฒเค—เคญเค— เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคฆेเคถ เคฎें เคนो เค—เคฏा เคฅा।

เคตाเคธ्เคคुเค•เคฒा เค•ा เคตिเค•ाเคธ :
เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ । เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เคตिเคšाเคฐाเคงीเคจ เค•ाเคฒ เคฎें เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•े เคจिเคตाเคธ เค•े เคฒिเค เค…เคจेเค• เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคญी เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคฎंเคฆिเคฐों เคฎें เคเค• เคšौเค•ोเคฐ เค•เคฎเคฐा เคนोเคคा เคฅा, เคœिเคธे เค—เคฐ्เคญเค—ृเคน เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคฅा। เค‡เคธเคฎें เคเค• เคฆเคฐเคตाเคœ़ा เคนोเคคा เคฅा। เค‰เคชाเคธเค• เค‡เคธ เคฆเคฐเคตाเคœे เคธे เคฎूเคฐ्เคคि เค•ी เคชूเคœा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…ंเคฆเคฐ เคช्เคฐเคตेเคถ เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคฅा। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค—เคฐ्เคญเค—ृเคน เค•े เคŠเคชเคฐ เคเค• เคŠँเคšी เคธंเคฐเคšเคจा เคฌเคจाเคˆ เคœाเคจे เคฒเค—ी เคœिเคธे เคถिเค–เคฐ เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा। เคฎंเคฆिเคฐ เค•ी เคฆीเคตाเคฐों เคชเคฐ เคธुंเคฆเคฐ เคญिเคค्เคคिเคšिเคค्เคฐों เค•ो เค‰เคค्เค•ीเคฐ्เคฃ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เค•ाเคฒांเคคเคฐ เคฎें เคฎंเคฆिเคฐ เคธ्เคฅाเคชเคค्เคฏ เคฎें เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเค•ाเคธ เคนुเค†।

เคฎंเคฆिเคฐों เคฎें เคตिเคถाเคฒ เคธเคญाเคธ्เคฅเคฒों, เคŠँเคšी เคฆीเคตाเคฐों เคคเคฅा เคธुंเคฆเคฐ เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐों เค•ा เคญी เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा। เค•ुเค› เคฎंเคฆिเคฐों เคฎें เคœเคฒ-เค†เคชूเคฐ्เคคि เค•ा เคญी เคช्เคฐเคฌंเคง เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เค‡เคธ เค•ाเคฒ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคค्เคฏเค•เคฒा เค…เคงिเค•ांเคถ เคฐूเคชों เคฎें เคงเคฐ्เคฎ เค…เคจुเคช्เคฐाเคฃिเคค เคฅी। เค‡เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เค…เคจेเค• เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนुเค†, เคœिเคจเคฎें เคฆेเคตเค—เคข़ เค•ा เคฆेเคถाเคตเคคाเคฐ เคฎंเคฆिเคฐ, เคญूเคฎเคฐा เค•ा เคถिเคต เคฎंเคฆिเคฐ, เคจเคšเคจा เค•ा เคชाเคฐ्เคตเคคी เคฎंเคฆिเคฐ, เคคिเค—เคตा เค•ा เคตिเคท्เคฃु เคฎंเคฆिเคฐ เคคเคฅा เคญीเคคเคฐ เค—ाँเคต เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เค…เคชเคจी เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เค•เคฒा เค•े เคฒिเค เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै। เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคฎंเคฆिเคฐों เค•ी เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถेเคทเคคा เคฏเคน เคฅी เค•ि เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคชเคนाเคก़िเคฏों เค•ो เค•ाเคŸเค•เคฐ เค”เคฐ เค–ोเค–เคฒा เค•เคฐเค•े เค•ृเคค्เคฐिเคฎ เค—ुเคซाเค“ं เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा।

เค•ृเคค्เคฐिเคฎ เค—ुเคซाเคँ เคฌเคจाเคจे เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐा เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เคธे เคช्เคฐเคšเคฒเคจ เคฎें เคฅी। เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ृเคค्เคฐिเคฎ เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคˆเคธा เคชूเคฐ्เคต เคคीเคธเคฐी เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค‡เคจ เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎौเคฐ्เคฏ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค…เคถोเค• เค•े เค†เคฆेเคถ เคธे เค†เคœीเคตिเค• เคธंเคช्เคฐเคฆाเคฏ เค•े เคธंเคคों เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคฆเค•्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคฎें เค•ुเค› เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เค•ोเคŸि เค•ी เคถैเคฒเค•ृเคค เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนुเค†। เค…เคœंเคคा เค•ी เค—ुเคซाเคँ เคธ्เคฅाเคชเคค्เคฏเค•เคฒा เค•ा เคเค• เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคจเคฎूเคจा เคนैं। เค‰เคจเค•े เคธ्เคคंเคญ เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคธुंเคฆเคฐ เคเคตं เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคกिเคœाเค‡เคจों เคตाเคฒे เคนैं เคคเคฅा เค‡เคจเค•ी เค†ंเคคเคฐिเค• เคฆीเคตाเคฐों เคเคตं เค›เคคों เค•ो เคธुंเคฆเคฐ เคšिเคค्เคฐों เคธे เคธुเคธเคœ्เคœिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เคฌाเค˜ เคฎें เคธ्เคคूเคช-เค—ुเคซाเคँ เค”เคฐ เคตिเคนाเคฐ-เค—ुเคซाเคँ เคชเคฐ्เคตเคคों เค•ो เค•ाเคŸเค•เคฐ เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆ เคนैं। เคเคฒोเคฐां เค•ी เค—ुเคซाเคँ เคถैเคฒเค•ृเคค เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै।

เค‡เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เคชเคนाเคก़ी เค•े เคเค• เคคเคฐเคซ เค•े เคชूเคฐे เค–ंเคก เค•ी เค•เคŸाเคˆ เค•เคฐเค•े เคญเคต्เคฏ เคเค•ाเคถ्เคฎीเคฏ เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคจ เคฎंเคฆिเคฐों เค•ी เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถेเคทเคคा เคฅी, เคเค• เคฌเคก़ा เค•เค•्เคท เคคเคฅा เคธुंเคฆเคฐ เคจเค•्เค•ाเคถीเคฆाเคฐ เคธ्เคคंเคญ। เคธाเคคเคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เคชเคฒ्เคฒเคต เคฐाเคœा เคฎเคนेंเคฆ्เคฐเคตเคฐ्เคฎเคจ เคคเคฅा เคจเคฐเคธिंเคนเคตเคฐ्เคฎเคจ เคจे เคฎाเคฎเคฒ्เคฒเคชुเคฐเคฎ् เคฎें เค…เคจेเค• เคธ्เคคंเคญों เคตाเคฒे เคตिเคถाเคฒ เค•เค•्เคทों เคคเคฅा เคธाเคค เคเค•ाเคถ्เคฎीเคฏ เคฎंเคฆिเคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคตाเคฏा। เค‡เคจ्เคนें เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคเคฏा เคฐเคฅ เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคตिเค•เคธिเคค เคฐूเคช 8เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เค•े เคเคฒोเคฐा เค•े เค•ैเคฒाเคถเคจाเคฅ เค•े เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคชूเคฐी เคชเคนाเคก़ी เค•ो เค•ाเคŸเค•เคฐ เค‰เคธे เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เค•ा เคฐूเคช เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฏเคน เค•เคนเคจा เค‰เคšिเคค เคนी เคนोเค—ा เค•ि เคตैเคท्เคฃเคตเคตाเคฆ เค”เคฐ เคถैเคตเคตाเคฆ เค•े เค‰เคฆเคฏ เคจे เคฎूเคฐ्เคคिเค•เคฒा เค”เคฐ เคตाเคธ्เคคुเค•เคฒा เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ो เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนเคจ เคฆिเคฏा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 9.
เคธ्เคคूเคช เค•्เคฏों เค”เคฐ เค•ैเคธे เคฌเคจाเค เคœाเคคे เคฅे? เคšเคฐ्เคšा เค•ीเคœिเค। เค‰เคธ्เคคूเคช เค•्เคฏों เคฌเคจाเค เคœाเคคे เคฅे?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคธ्เคคूเคช เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•ा เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เคนै, เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै-‘เคขेเคฐ’। เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคธ्เคคूเคช เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เค…เคฅเคตा เค•िเคธी เค…เคจ्เคฏ เคชเคตिเคค्เคฐ เคญिเค•्เคทु เค•े เค…เคตเคถेเคทों, เคœैเคธे-เคฆाँเคค, เคญเคธ्เคฎ เค†เคฆि เค…เคฅเคตा เค•िเคธी เคชเคตिเคค्เคฐ เค—्เคฐंเคฅ เคชเคฐ เคฌเคจाเค เคœाเคคे เคฅे। เค…เคตเคถेเคท เคธ्เคคूเคช เค•े เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฌเคจाเค เค—เค เคเค• เค›ोเคŸे-เคธे เค•เค•्เคท เคฎें เคเค• เคชेเคŸिเค•ा เคฎें เคฐเค– เคฆिเค เคœाเคคे เคฅे। เคธ्เคคूเคช เคฌเคจाเคจे เค•ी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคธंเคญเคตเคคः เคฌुเคฆ्เคง เคธे เคชเคนเคฒे เคนी เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคฐเคนी เคนोเค—ी, เค•िเคจ्เคคु เคธ्เคคूเคชों เค•ो เคฌुเคฆ्เคง เค”เคฐ เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคงि เคฎिเคฒी। ‘เค…เคถोเค•ाเคตเคฆाเคจ’ เคจाเคฎเค• เคฌौเคฆ्เคงเค—्เคฐเคจ्เคฅ เคธे เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै เค•ि เคฎौเคฐ्เคฏ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค…เคถोเค• เคจे เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เค•े เค…เคตเคถेเคทों เค•े เคญाเค— เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคถเคนเคฐ เคฎें เคฌाँเคŸเค•เคฐ เค‰เคจ เคชเคฐ เคธ्เคคूเคช เคฌเคจाเคจे เค•ा เค†เคฆेเคถ เคฆिเคฏा เคฅा। เคฆूเคธเคฐी เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคˆเฅฆเคชूเฅฆ เคคเค• เคญเคฐเคนुเคค, เคธाँเคšी เค”เคฐ เคธाเคฐเคจाเคฅ เคœैเคธे เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธ्เคคूเคช เคฌเคจเคตाเค เคœा เคšुเค•े เคฅे। เคธ्เคคूเคช เค•ैเคธे เคฌเคจाเค เคœाเคคे เคฅे? เคธ्เคคूเคช เคช्เคฐाเคฏ: เคฆाเคจ เค•े เคงเคจ เคธे เคฌเคจाเค เคœाเคคे เคฅे।

เคธ्เคคूเคช เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคฆाเคจ เคฐाเคœाเค“ं (เคœैเคธे เคธाเคคเคตाเคนเคจ เคตंเคถ เค•े เคฐाเคœा), เคงเคจी เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों, เคถिเคฒ्เคชเค•ाเคฐों เคเคตं เคต्เคฏाเคชाเคฐिเคฏों เค•ी เคถ्เคฐेเคฃिเคฏों เค”เคฐ เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคญिเค•्เคทुเค“ं เค”เคฐ เคญिเค•्เคทुเคฃिเคฏों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคญी เคฆिเค เคœाเคคे เคฅे। เคธ्เคคूเคชों เค•ी เคตेเคฆिเค•ाเค“ं เคคเคฅा เคธ्เคคंเคญों เคชเคฐ เคฎिเคฒे เค…เคญिเคฒेเค–ों เคธे เค‡เคจเค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค”เคฐ เคธเคœाเคตเคŸ เค•े เคฒिเค เคฆिเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคฆाเคจ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค…เคญिเคฒेเค–ों เคฎें เคฆाเคจเคฆाเคคाเค“ं เค•े เคจाเคฎों เค”เคฐ เค•เคญी-เค•เคญी เค‰เคจเค•े เค—्เคฐाเคฎों เค…เคฅเคตा เคถเคนเคฐों เค•े เคจाเคฎों, เคต्เคฏเคตเคธाเคฏों เค”เคฐ เคธंเคฌंเคงिเคฏों เค•े เคจाเคฎों เค•ा เคญी เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค, เคธाँเคšी เคธ्เคคूเคช เค•े เคเค• เคช्เคฐเคตेเคถเคฆ्เคตाเคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคตिเคฆिเคถा เค•े เคนाเคฅीเคฆाँเคค เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคถिเคฒ्เคชเค•ाเคฐों เค•े เคธंเค˜ เคฆ्เคตाเคฐा เค•เคฐเคตाเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคธ्เคคूเคช เค•ी เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฏोเคœเคจाเคจीเคšे เคเค• เค—ोเคฒाเค•ाเคฐ เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคเค• เค…เคฐ्เคฆ्เคงเค—ोเคฒाเค•ाเคฐ เค—ुंเคฌเคฆ เคฌเคจाเคฏा เคœाเคคा เคฅा, เคœिเคธे เค…ंเคก เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा। เค…ंเคก เค•े เคŠเคชเคฐ เคเค• เค”เคฐ เคธंเคฐเคšเคจा เคนोเคคी เคฅी เคœिเคธे เคนเคฐ्เคฎिเค•ा เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा। เคนเคฐ्เคฎिเค•ा, เค›เคœ्เคœे เคœैเคธी เคธंเคฐเคšเคจा เคนोเคคी เคฅी, เคœिเคธเค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เค†เคธเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा।

เคนเคฐ्เคฎिเค•ा เค•े เคŠเคชเคฐ เคเค• เคธीเคงा เค–ंเคญा เคนोเคคा เคฅा, เคœिเคธे เคฏเคท्เคŸि เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा। เค‡เคธเค•े เคŠเคชเคฐ เค›เคคเคฐी เคฒเค—ी เคนोเคคी เคฅी เคœिเคธे เค›เคคเคฐाเคตเคฒि เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा। เคชเคตिเคค्เคฐ เคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคธांเคธाเคฐिเค• เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคชृเคฅเค•् เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค‡เคธเค•े เคšाเคฐों เค“เคฐ เคเค• เคตेเคฆिเค•ा เคฌเคจा เคฆी เคœाเคคी เคฅी। เคธाँเคšी เค”เคฐ เคญเคฐเคนुเคค เค•े เคธ्เคคूเคชों เคฎें เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคธाเคœ-เคธเคœ्เคœा เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคी। เค‰เคจเคฎें เค•ेเคตเคฒ เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคตेเคฆिเค•ाเคँ เค”เคฐ เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เคนैं। เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคตेเคฆिเค•ाเคँ เคฒเค•เคก़ी เค…เคฅเคตा เคฌाँเคธ เค•े เค˜ेเคฐे เค•े เคธเคฎाเคจ เคฅीं। เคšाเคฐों เคฆिเคถाเค“ं เคฎें เคฌเคจाเค เค—เค เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐों เคชเคฐ เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคจเค•्เค•ाเคถी เค•ी เค—เคˆ เคฅी। เคญเค•्เคคเคœเคจ เคชूเคฐ्เคตी เคคोเคฐเคฃเคฆ्เคตाเคฐ เคธे เคช्เคฐเคตेเคถ เค•เคฐเค•े เคธूเคฐ्เคฏ เค•े เคชเคฅ เค•ा เค…เคจुเคธเคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคชเคฐिเค•्เคฐเคฎा เค•เคฐเคคे เคฅे। เค•ाเคฒांเคคเคฐ เคฎें เคธ्เคคूเคช เค•े เคŸीเคฒे เค•ो เคญी เคคाเค–ों เคเคตं เคฎूเคฐ्เคคिเคฏों เคธे เค…เคฒंเค•ृเคค เค•िเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा। เค…เคฎเคฐाเคตเคคी เค”เคฐ เคชेเคถाเคตเคฐ เค•े (เค†เคงुเคจिเค• เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เคฎें เคถाเคนเคœी-เค•ी-เคขेเคฐी) เคธ्เคคूเคช เค‡เคธเค•े เคธुंเคฆเคฐ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนैं।

เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 10.
เคตिเคถ्เคต เค•े เคฐेเค–ांเค•िเคค เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ เคชเคฐ เค‰เคจ เค‡เคฒाเค•ों เคชเคฐ เคจिเคถाเคจ เคฒเค—ाเค‡เค เคœเคนाँ เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เคนुเค†। เค‰เคชเคฎเคนाเคฆ्เคตीเคช เคธे เค‡เคจ เค‡เคฒाเค•ों เค•ो เคœोเคก़เคจे เคตाเคฒे เคœเคฒ เค”เคฐ เคธ्เคฅเคฒ เคฎाเคฐ्เค—ों เค•ो เคฆिเค–ाเคँ।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคธंเค•ेเคค-

  1. เคญाเคฐเคค
  2. เค…เคซเค—ाเคจिเคธ्เคคाเคจ
  3. เคœाเคชाเคจ
  4. เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ
  5. เคฏूเคจाเคจ
  6. เค•ोเคฐिเคฏा
  7. เคถ्เคฐीเคฒंเค•ा
  8. เคšीเคจ।

0 comments: