NCERT Solutions for Class 12 Geography Practical Work in Geography Chapter 6 Spatial Information Technology (Hindi Medium)

 


NCERT Solutions for Class 12 Geography Practical Work in Geography Chapter 6 Spatial Information Technology (Hindi Medium)

เค…เคญ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ (เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे)

เคช्เคฐเฅฆ 1. เคจीเคšे เคฆिเค เค—เค เคšाเคฐ เคตिเค•เคฒ्เคชों เคฎें เคธे เคธเคนी เค‰เคค्เคคเคฐ เค•ो เคšुเคจिเค।
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़ों เค•े เคฒเค•्เคทเคฃ เคจिเคฎ्เคจांเค•िเคค เคธ्เคตเคฐूเคช เคฎें เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคे เคนैं।
(เค•) เค…เคตเคธ्เคฅिเคคिเค•
(เค–) เคฐैเค–िเค•
(เค—) เค•्เคทेเคค्เคฐीเคฏ
(เค˜) เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी เคธ्เคตเคฐूเคชों เคฎें
(ii) เคตिเคถ्เคฒेเคทเค• เคฎॉเคก्เคฏूเคฒ เคธॉเคซ्เคŸเคตेเคฏเคฐ เค•े เคฒिเค เค•ौเคจ-เคธा เคเค• เคช्เคฐเคšाเคฒเคจ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै?
(เค•) เค†ंเค•เคก़ा เคธंเค—्เคฐเคนเคฃ
(เค–) เค†ंเค•เคก़ा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ
(เค—) เค†ंเค•เคก़ा เคจिเคท्เค•เคฐ्เคทเคฃ
(เค˜) เคฌเคซ़เคฐिंเค—
(iii) เคšिเคค्เคฐเคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ा เคซॉเคฐเคฎेเคŸ เค•ा เคเค• เค…เคตเค—ुเคฃ เค•्เคฏा เคนै?
(เค•) เคธเคฐเคฒ เค†ंเค•เคก़ा เคธंเคฐเคšเคจा
(เค–) เคธเคนเคœ เคเคตं เค•ुเคถเคฒ เค‰เคชเคฐिเคถाเคฏी
(เค—) เคธुเคฆूเคฐ เคธंเคตेเคฆเคจ เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เค•े เคฒिเค เคธเค•्เคทเคฎ
(เค˜) เค•เค िเคจ เคชเคฐिเคชเคฅ เคšाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(iv) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เค•ोเคŸ เคฎें เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐ เคจเค—เคฐीเคฏ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค•ुเคถเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• เค•ी เคœाเคคी เคนै
(เค•) เค‰เคชเคฐिเคถाเคฏी เคช्เคฐเคšाเคฒเคจ
(เค–) เคธाเคฎीเคช्เคฏ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค—) เคชเคฐिเคชเคฅ เคœाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค˜) เคฌเคซ़เคฐिंเค—

เค‰เคค्เคคเคฐ:
(i) (เค–) เคฐैเค–िเค•
(ii) (เค˜) เคฌเคซ़เคฐिंเค—
(iii) (เค˜) เค•เค िเคจ เคชเคฐिเคชเคฅ เคšाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(iv) (เค–) เค‰เคชเคฐिเคถाเคฏी เคช्เคฐเคšाเคฒเคจ

เคช्เคฐเฅฆ 2. เคจिเคฎ्เคจांเค•िเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฒเค—เคญเค— 30 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคœिเค।
(i) เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ा เคชूँเคœ เคเคตं เคธเคฆिเคถ (เคตेเค•्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ा เคฎॉเคกเคฒ เค•े เคฎเคง्เคฏ เค…ंเคคเคฐ।
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคšिเคค्เคฐเคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเคŸ เคฎें เค†ंเค•เคก़ों เค•ो เคตเคฐ्เค—ों เค•े เคœाเคฒ เค•े เคช्เคฐाเคฐूเคช เคฎें เค—्เคฐाเคซिเค• เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœเคฌเค•ि เคธเคฆिเคถ (เคตैเค•्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़े เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ो เคตिเคถिเคท्เคŸ เคฌिंเคฆुเค“ं เค•े เคฌीเคš เค–ींเคšी เค—เคˆ เคฐेเค–ाเค“ं เค•े เคธเคฎुเคš्เคšเคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें | เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं।
(ii) เค‰เคชเคฐिเคถाเคฏी เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•्เคฏा เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เค…เคงिเคšिเคค्เคฐเคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•ो เค‰เคชเคฐिเคถाเคฏी เคญी เค•เคนเคคे เคนैं? เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เค•ा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคšिเคน्เคจ เค…เคงिเคšिเคค्เคฐเคฃ เคช्เคฐเคšाเคฒเคจ เคนै। เค‡เคธ เคตिเคงि เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเค•े เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐों เค•े เคฌเคนुเค—ुเคฃी เคธ्เคคเคฐों เค•ो เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•्เคฐिเคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฆो เค…เคฅเคตा เค…เคงिเค• เคตिเคทเคฏเค• เคธ्เคคเคฐों เค•ा เค…เคงिเคšिเคค्เคฐเคฃ เค•เคฐเค•े เคจเคฏा เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ เคธ्เคคเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

(iii) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคนเคธ्เคคเคšเคฒिเคค (เคนเคธ्เคคेเคจ) เคตिเคงि เค•े เค—ुเคฃ เค•्เคฏा เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคนเคธ्เคคेเคจ เคจिเคตेเคถ เค•ी เคšाเคฐ เคฎुเค–्เคฏ เค…เคตเคธ्เคฅाเคँ เคนोเคคी เคนैं
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़ों เค•ी เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸि
(ii) เค—ुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸि
(iii) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค”เคฐ เค—ुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เคคเคฅा เคธंเคชाเคฆเคจ
(iv) เคœเคนाँ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนो เคธ्เคฅाเคจिเค• เค•ा เค—ुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคธे เคฏोเคœเคจ เค•เคฐเคจा।
เค†ंเค•เคก़ा เคจिเคตेเคถ เค•ी เคนเคธ्เคคेเคจ เคตिเคงिเคฏाँ เค‡เคธ เคฌाเคค เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคी เคนैं เค•ि เคธूเคšเคจाเคงाเคฐ เค•ी เคธंเคธ्เคฅिเคคि เคธเคฆिเคถ (เคตैเค•्เคŸเคฐ) เคนै। เค…เคฅเคตा เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ाเคชूँเคœ เคตाเคฒी। เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़ों เค•े เคจिเคตेเคถ เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคตिเคงिเคฏाँ เค…ंเค•เคฐूเคชเคฃ เคคเคฅा เค•्เคฐเคฎเคตीเค•्เคทเคฃ เคนैं।
(iv) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เค•े เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค• เค•्เคฏा เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เค•े เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค• เคนैं-
(i) เคนाเคฐ्เคกเคตेเคฏเคฐ
(ii) เคธॉเคซ्เคŸเคตेเคฏเคฐ
(iii) เค†ंเค•เคก़े
(iv) เคฒोเค—
(v) เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा
เค‡เคจ्เคนें เคšिเคค्เคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญी เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

(v) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจाเคคंเคค्เคฐ เค•े เค•ोเคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคจिเค• เคธूเคšเคจा เคฌเคจाเคจे เค•ी เคตिเคงि เค•्เคฏा เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เค•े เค•्เคฐोเคก เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคชूเคฐ्เคต-เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคตเคธ्เคคु เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़े เคนैं เคœिเคจ्เคนें เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจाเคคंเคค्เคฐ เค•े เค•्เคฐोเคก เคฎें เค…เคจेเค• เคตिเคงिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคธंเค—्เคฐเคนिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे
(i) เค†ंเค•เคก़ा เค†เคชूเคฐ्เคคिเคฆाเคคा เคธे เค…ंเค•िเคค เคฐूเคช เคฎें เค†ंเค•เคก़े เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจा।
(ii) เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เค…เคจुเคฐूเคช เค†ंเค•เคก़ों เค•ा เค…ंเค•ीเค•เคฐเคฃ
(iii) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธเคค्เคคाเค“ं เค•ा เคธ्เคตเคฏं เคธเคฐ्เคตेเค•्เคทเคฃ เค•เคฐเค•े।
(vi) เคธ्เคฅाเคจिเค• เคธूเคšเคจा เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•्เคฏा เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคธ्เคฅाเคจिเค• เคธूเคšเคจा เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•ा เคธंเคฌंเคง เคธ्เคฅाเคจिเค• เคธूเคšเคจा เค•े เคธंเค—्เคฐเคนเคฃ, เคญंเคกाเคฐเคฃ, เคชुเคจเคฐ्เค˜ाเคช्เคคि, เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนेเคฐเคซेเคฐ, เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เคคเคฅा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฎें เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค• เคจिเคตेเคถ เค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เคธे เคนै। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฏเคน เคธुเคฆूเคฐ-เคธंเคตेเคฆเคจ, เคตैเคถ्เคตिเค• เคธ्เคฅिเคคि-เคจिเคฐ्เคงाเคฐเคฃ เคคंเคค्เคฐ, เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ, เค†ंเค•िเค• เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ เค•เคฒा เค”เคฐ เคธूเคšเคจाเคงाเคฐ เคช्เคฐเคฌंเคง เคช्เคฐเคฃाเคฒिเคฏों เค•ा เคธเคฎ्เคฎिเคถ्เคฐเคฃ เคนै।

เคช्เคฐเฅฆ 3. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ 125 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคœिเค।
(i) เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เคเคตं เคธเคฆिเคถ (เคตेเค•्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ा เคซॉเคฎेเคŸ เค•ो เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคธเคนिเคค เคธเคฎเคाเค‡เค।
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़ों เค•ा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เค”เคฐ เคธเคฆिเคถ (เคตैเค•्เคŸเคฐ) เคซाเคฐ्เคฎेเคŸों เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै,
เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ा เคชुँเคœ เค†ंเค•เคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเคŸ – เคฏเคน เคตเคฐ्เค—ों เค•े เคœाเคฒ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค†ंเค•เคก़ों เค•ा เค—्เคฐाเคซी เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนै, เค‡เคธเคฎें เคธ्เคคंเคญों เคต เคชंเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคœाเคฒ เคนोเคคा เคนै เคœिเคธे เค—्เคฐिเคก (Grid) เค•เคนเคคे เคนैं। เคเค• เคธ्เคคंเคญ เคต เคเค• เคชंเค•्เคคि เค•े เคญेเคฆเคจ เคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคธेเคฒ (cell) เค•เคนเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคธेเคฒ เค•ो เคเค• เคธ्เคฅाเคจ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคเคฅा เค‰เคธเค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนी เค‡เคธเค•ा เคฎूเคฒ्เคฏ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธเค•ी เคชंเค•्เคคिเคฏों เคต เคธ्เคคंเคญों เค•े เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเค• เค•िเคธी เคญी เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคชिเค•्เคธेเคฒ (Pixel) เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เค†ंเค•เคก़ों เค•ा เคฏเคน เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคช्เคฐเคฏोเค•्เคคा เค•ी เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เค•े เคชुเคจเคฐ्เค—เค เคจ เค…เคฅเคตा เคฆृเคถ्เคฏांเค•เคจ เคฎें, เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐเคคा เคนै। เคธेเคฒों เค•े เค†เค•ाเคฐ เคคเคฅा เค‰เคจเค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•े เคฌीเคš เคธंเคฌंเคง เค•ो เคšिเคค्เคฐ เคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เค•े เคตिเคญेเคฆเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคฐैเคธ्เคŸเคฐ เคซाเคฐ्เคฎेเคŸ เคฎें เค†ंเค•เคก़ों เคชเคฐ เคœाเคฒ เคฏा เคตเคฐ्เค— เค•े เค†เค•ाเคฐ เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เค•ो เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เคšिเคค्เคฐเคฐेเค–ा เคชूँเคœ (เคฐैเคธ्เคŸเคฐ) เคซाเค‡เคฒ เคซॉเคฐ्เคฎेเคŸों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคช्เคฐाเคฏः เคจिเคฎ्เคจเค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै
(i) เคตाเคฏเคต เคซ़ोเคŸोเค—्เคฐाเคซों, เค‰เคชเค—्เคฐเคนीเคฏ เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌों, เค•्เคฐเคฎเคตीเค•्เคทिเคค เค•ाเค—เคœी เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐों เค•े เค†ंเค•िเค• เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคฒिเค।
(ii) เคœเคฌ เคฒाเค—เคค/เค•ीเคฎเคค เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนो।
(iii) เคœเคฌ เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ เคฎें เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐीเคฏ เคฒเค•्เคทเคฃों เค•ा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนो।
(iv) เคœเคฌ ‘เคฌैเค•เคก्เคฐाเคช’ เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐों เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนो।
เคธเคฆिเคถ ( เคตेเค•्เคŸเคฐ) เค†ँเค•เคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเคŸ – เคเค• เคธเคฆिเคถ (เคตेเค•्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเคŸ เค…เคชเคจे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเค•ों เคฆ्เคตाเคฐा เคญंเคกाเคฐिเคค เคฌिंเคฆुเค“ं เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฐेเค–ाเค“ं เค”เคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฌिंเคฆुเค“ं เค•े เค…เคจुเค•्เคฐเคฎ เคนोเคคा เคนै। เคฐेเค–ाเค“ं เค•ी เคฆिเคถा เคฌिंเคฆुเค“ं เค•े เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนोเคคी เคนैं। เคฌเคนुเคญुเคœों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฌिंเคฆुเค“ं เค…เคฅเคตा เคฐेเค–ाเค“ं เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै। เคธเคฆिเคถ (เคตेเค•्เคŸเคฐ) เค†ंเค•เคก़ों เค•े เคจिเคตेเคถ เค•े เคฒिเค เคนเคธ्เคคेเคจ เค…ंเค•ीเค•เคฐเคฃ เคธเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฎ เคตिเคงि เคนै। เคธเคฆिเคถ เค†ंเค•เคก़ा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ, เค•ेเคตเคฒ เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเค•ों เค•े เค†เคฐंเคญिเค• เคคเคฅा เค…ंเคคिเคฎ เคฌिंเคฆुเค“ं เค•ो เค…ंเค•िเคค เค•เคฐ เคฐेเค–ा เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเค•े เคนोเค—ा। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฌिंเคฆु เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคฆो เค…เคฅเคตा เคคीเคจ เคธंเค–्เคฏाเค“ं เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนोเค—ी। เคฏเคน เค‡เคธ เคคเคฅ्เคฏ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐेเค—ा เค•ि เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคฆ्เคตि-เค†เคฏाเคฎी เคนै เค…เคฅเคตा เคค्เคฐि-เค†เคฏाเคฎी। เค‡เคจ्เคนें เคช्เคฐाเคฏः X, Y เคคเคฅा X, Y, Z เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเค•ों เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคฆिเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนैं।

(ii) เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เค•्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง เคฐूเคช เคฎें เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจाเคคंเคค्เคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•ो เค•्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง เคฐूเคช เคฎें เค•เคฐเคจा เคนोเคคा เคนै เคœैเคธे
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़ा เคจिเคตेเคถ – เค‡เคธเคฎें เค†ंเค•เคก़ा เค†เคชूเคฐ्เคคिเคฆाเคคा เคธे เค†ंเค•िเค• เค†ंเค•เคก़ा เคธเคฎुเคš्เคšเคฏ เค•ा เคช्เคฐเค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเค•े, เคœो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฐोเคคों เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค เคนोเคคे เคนै, เค‰เคจเค•ी เคœाँเคš เค•ी เคœाเคคी เคนै เค•ि เค†ंเค•เคก़े เค…เคชเคจे เค…เคจुเคช्เคฐเคฏोเค— เค•े เคธाเคฅ เคธंเค—เคค เคนैं।
เค…เคฅเคตा เคจเคนीं। เคฏाเคฆ เคเคธा เคจเคนीं เคนै เคคो เค‰เคจ्เคนें เคธंเค—เคค เคฌเคจाเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคธे เค—ुเคœเคฐเคจा เคชเคก़เคคा เคนै।
(ii) เค—ुเคฃเคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸि – เค‡เคธเคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐिเค•ाเคฐ्เคกी, เคธเคฐเค•ाเคฐी เคœเคจเค—เคฃเคจाเค“ं, เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคธเคฐ्เคตेเค•्เคทเคฃों เค…เคฅเคตा เคธ्เคช्เคฐेเคกเคถीเคŸों เคœैเคธे เคธ्เคฐोเคคों เคธे เค‰เคชाเคฐ्เคœिเคค เค—ुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เค•ो GIS เคธूเคšเคจाเคงाเคฐ เคฎें เคฏा เคคो เคนเคธ्เคคेเคจ เค…เคฅเคตा เคฎाเคจเค• เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐเคฃ เคซाเคฐ्เคฎेเคŸ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนुเค, เค†ंเค•เคก़ों เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเค•े เคจिเคตेเคถ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।
(iii) เค†ंเค•เคก़ों เค•ा เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เคคเคฅा เคธंเคชाเคฆเคจ – เค‡เคธเคฎें เค†ंเค•เคก़ों เค•ी เคถुเคฆ्เคงเคคा เค•ो เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เค•เคฐเคจे เคนेเคคु เคค्เคฐुเคŸिเคฏाँ เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เคคเคฅा เค‰เคจเคฎें เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคธंเคถोเคงเคจ เค•े เคฒिเค เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเค—्เคฐเคนिเคค เค†ंเค•เคก़ों เค•ो เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै। เคธ्เคฅाเคจिเค• เค”เคฐ เค—ुเคฃ-เคจ्เคฏाเคธ เค•े เคช्เคฐเค—्เคฐเคนเคฃ, เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคค्เคฐुเคŸिเคฏों เค•ो เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคตเคฐ्เค—ीเค•ृเคค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा
(เค•) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़े เค…เคชूเคฐ्เคฃ เค…เคฅเคตा เคฆोเคนเคฐे เคนैं।
(เค–) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़े เค—เคฒเคค เคฎाเคชเคจी เคชเคฐ เคนै।
(เค—) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค†ंเค•เคก़े เคตिเคฐुเคชिเคค เคนैं।
(iv) เคธ्เคฅाเคจिเค• เค”เคฐ เค—ुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เค†ंเค•เคก़ों เค•ी เคธเคนเคฒเค—्เคจเคคा – เค‡เคธเคฎें เค†ंเค•เคก़े เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เคธुเคฎेเคฒिเคค เคนोเคจे เคšाเคนिเค।
(v) เคธ्เคฅाเคจिเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคธ्เคฅाเคจिเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•ी เค•เคˆ เคตिเคงिเคฏाँ เคนै เคœैเคธे
(เค•) เค…เคงिเคšिเคค्เคฐเคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค–) เคฌ्เคฐเคซเคฐ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค—) เคชเคฐिเคชเคฅ เคœाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค˜) เค†ंเค•िเค• เคญू-เคญाเค— เคฎॉเคกเคฒ। เคญौเค—ोเคฒिเค• เคธूเคšเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•े เคฒिเค เคฏे เคธเคญी เคตिเคงिเคฏाँ เค‰เคชเคฏोเค— เคฎें เคฒाเคˆ
เคœाเคคी เคนैं। เค•ौเคจ-เคธी เคตिเคงि เค•เคนाँ เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคนोเค—ी เคฏเคน เคจिเคถ्เคšिเคค เค•เคฐเค•े เคนी เค‰เคธเค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

0 comments: