NCERT Solutions for Class 12 Geography Practical Work in Geography Chapter 6 Spatial Information Technology (Hindi Medium)
เค เคญ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ (เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे)
เคช्เคฐเฅฆ 1. เคจीเคे เคฆिเค เคเค เคाเคฐ เคตिเคเคฒ्เคชों เคฎें เคธे เคธเคนी เคเคค्เคคเคฐ เคो เคुเคจिเค।
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़ों เคे เคฒเค्เคทเคฃ เคจिเคฎ्เคจांเคिเคค เคธ्เคตเคฐूเคช เคฎें เคฆिเคाเค เคฆेเคคे เคนैं।
(เค) เค
เคตเคธ्เคฅिเคคिเค
(เค) เคฐैเคिเค
(เค) เค्เคทेเคค्เคฐीเคฏ
(เค) เคเคชเคฐ्เคฏुเค्เคค เคธเคญी เคธ्เคตเคฐूเคชों เคฎें
(ii) เคตिเคถ्เคฒेเคทเค เคฎॉเคก्เคฏूเคฒ เคธॉเคซ्เคเคตेเคฏเคฐ เคे เคฒिเค เคौเคจ-เคธा เคเค เคช्เคฐเคाเคฒเคจ เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै?
(เค) เคंเคเคก़ा เคธंเค्เคฐเคนเคฃ
(เค) เคंเคเคก़ा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ
(เค) เคंเคเคก़ा เคจिเคท्เคเคฐ्เคทเคฃ
(เค) เคฌเคซ़เคฐिंเค
(iii) เคिเคค्เคฐเคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคंเคเคก़ा เคซॉเคฐเคฎेเค เคा เคเค เค
เคตเคुเคฃ เค्เคฏा เคนै?
(เค) เคธเคฐเคฒ เคंเคเคก़ा เคธंเคฐเคเคจा
(เค) เคธเคนเค เคเคตं เคुเคถเคฒ เคเคชเคฐिเคถाเคฏी
(เค) เคธुเคฆूเคฐ เคธंเคตेเคฆเคจ เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เคे เคฒिเค เคธเค्เคทเคฎ
(เค) เคเค िเคจ เคชเคฐिเคชเคฅ เคाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(iv) เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคोเค เคฎें เคเคชเคฏोเค เคเคฐ เคจเคเคฐीเคฏ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคी เคชเคนเคाเคจ เคुเคถเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค เคी เคाเคคी เคนै
(เค) เคเคชเคฐिเคถाเคฏी เคช्เคฐเคाเคฒเคจ
(เค) เคธाเคฎीเคช्เคฏ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค) เคชเคฐिเคชเคฅ เคाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค) เคฌเคซ़เคฐिंเค
เคเคค्เคคเคฐ:
(i) (เค) เคฐैเคिเค
(ii) (เค) เคฌเคซ़เคฐिंเค
(iii) (เค) เคเค िเคจ เคชเคฐिเคชเคฅ เคाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(iv) (เค) เคเคชเคฐिเคถाเคฏी เคช्เคฐเคाเคฒเคจ
เคช्เคฐเฅฆ 2. เคจिเคฎ्เคจांเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ เคฒเคเคญเค 30 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคिเค।
(i) เคिเคค्เคฐ เคฐेเคा เคชूँเค เคเคตं เคธเคฆिเคถ (เคตेเค्เคเคฐ) เคंเคเคก़ा เคฎॉเคกเคฒ เคे เคฎเคง्เคฏ เค
ंเคคเคฐ।
เคเคค्เคคเคฐ: เคिเคค्เคฐเคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคंเคเคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเค เคฎें เคंเคเคก़ों เคो เคตเคฐ्เคों เคे เคाเคฒ เคे เคช्เคฐाเคฐूเคช เคฎें เค्เคฐाเคซिเค เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคเคฌเคि เคธเคฆिเคถ (เคตैเค्เคเคฐ) เคंเคเคก़े เคตเคธ्เคคुเคं เคो เคตिเคถिเคท्เค เคฌिंเคฆुเคं เคे เคฌीเค เคींเคी เคเค เคฐेเคाเคं เคे เคธเคฎुเค्เคเคฏ เคे เคฐूเคช เคฎें | เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถिเคค เคเคฐเคคे เคนैं।
(ii) เคเคชเคฐिเคถाเคฏी เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค्เคฏा เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เค
เคงिเคिเคค्เคฐเคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคो เคเคชเคฐिเคถाเคฏी เคญी เคเคนเคคे เคนैं? เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคिเคน्เคจ เค
เคงिเคिเคค्เคฐเคฃ เคช्เคฐเคाเคฒเคจ เคนै। เคเคธ เคตिเคงि เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคे เคฎाเคจเคिเคค्เคฐों เคे เคฌเคนुเคुเคฃी เคธ्เคคเคฐों เคो เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคเค เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค्เคฐिเคฏा เคนै। เคเคธเคฎें เคฆो เค
เคฅเคตा เค
เคงिเค เคตिเคทเคฏเค เคธ्เคคเคฐों เคा เค
เคงिเคिเคค्เคฐเคฃ เคเคฐเคे เคจเคฏा เคฎाเคจเคिเคค्เคฐ เคธ्เคคเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै।
(iii) เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคนเคธ्เคคเคเคฒिเคค (เคนเคธ्เคคेเคจ) เคตिเคงि เคे เคुเคฃ เค्เคฏा เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคนเคธ्เคคेเคจ เคจिเคตेเคถ เคी เคाเคฐ เคฎुเค्เคฏ เค
เคตเคธ्เคฅाเคँ เคนोเคคी เคนैं
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़ों เคी เคช्เคฐเคตिเคท्เคि
(ii) เคुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคी เคช्เคฐเคตिเคท्เคि
(iii) เคธ्เคฅाเคจिเค เคเคฐ เคुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคा เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เคคเคฅा เคธंเคชाเคฆเคจ
(iv) เคเคนाँ เคเคตเคถ्เคฏเค เคนो เคธ्เคฅाเคจिเค เคा เคुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคธे เคฏोเคเคจ เคเคฐเคจा।
เคंเคเคก़ा เคจिเคตेเคถ เคी เคนเคธ्เคคेเคจ เคตिเคงिเคฏाँ เคเคธ เคฌाเคค เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐเคคी เคนैं เคि เคธूเคเคจाเคงाเคฐ เคी เคธंเคธ्เคฅिเคคि เคธเคฆिเคถ (เคตैเค्เคเคฐ) เคนै। เค
เคฅเคตा เคिเคค्เคฐ เคฐेเคाเคชूँเค เคตाเคฒी। เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़ों เคे เคจिเคตेเคถ เคी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคช्เคฐเคเคฒिเคค เคตिเคงिเคฏाँ เค
ंเคเคฐूเคชเคฃ เคคเคฅा เค्เคฐเคฎเคตीเค्เคทเคฃ เคนैं।
(iv) เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคเค เค्เคฏा เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคเค เคนैं-
(i) เคนाเคฐ्เคกเคตेเคฏเคฐ
(ii) เคธॉเคซ्เคเคตेเคฏเคฐ
(iii) เคंเคเคก़े
(iv) เคฒोเค
(v) เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा
เคเคจ्เคนें เคिเคค्เคฐ เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญी เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै।
(v) เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจाเคคंเคค्เคฐ เคे เคोเคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคจिเค เคธूเคเคจा เคฌเคจाเคจे เคी เคตिเคงि เค्เคฏा เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคे เค्เคฐोเคก เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคชूเคฐ्เคต-เคเคตเคถ्เคฏเค เคตเคธ्เคคु เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़े เคนैं เคिเคจ्เคนें เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจाเคคंเคค्เคฐ เคे เค्เคฐोเคก เคฎें เค
เคจेเค เคตिเคงिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคธंเค्เคฐเคนिเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคैเคธे
(i) เคंเคเคก़ा เคเคชूเคฐ्เคคिเคฆाเคคा เคธे เค
ंเคिเคค เคฐूเคช เคฎें เคंเคเคก़े เคช्เคฐाเคช्เคค เคเคฐเคจा।
(ii) เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เค
เคจुเคฐूเคช เคंเคเคก़ों เคा เค
ंเคीเคเคฐเคฃ
(iii) เคญौเคोเคฒिเค เคธเคค्เคคाเคं เคा เคธ्เคตเคฏं เคธเคฐ्เคตेเค्เคทเคฃ เคเคฐเคे।
(vi) เคธ्เคฅाเคจिเค เคธूเคเคจा เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเคिเคी เค्เคฏा เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เคธ्เคฅाเคจिเค เคธूเคเคจा เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเคिเคी เคा เคธंเคฌंเคง เคธ्เคฅाเคจिเค เคธूเคเคจा เคे เคธंเค्เคฐเคนเคฃ, เคญंเคกाเคฐเคฃ, เคชुเคจเคฐ्เคाเคช्เคคि, เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนेเคฐเคซेเคฐ, เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เคคเคฅा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฎें เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเคिเค เคจिเคตेเคถ เคे เคช्เคฐเคฏोเค เคธे เคนै। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฏเคน เคธुเคฆूเคฐ-เคธंเคตेเคฆเคจ, เคตैเคถ्เคตिเค เคธ्เคฅिเคคि-เคจिเคฐ्เคงाเคฐเคฃ เคคंเคค्เคฐ, เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ, เคंเคिเค เคฎाเคจเคिเคค्เคฐ เคเคฒा เคเคฐ เคธूเคเคจाเคงाเคฐ เคช्เคฐเคฌंเคง เคช्เคฐเคฃाเคฒिเคฏों เคा เคธเคฎ्เคฎिเคถ्เคฐเคฃ เคนै।
เคช्เคฐเฅฆ 3. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ 125 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคिเค।
(i) เคिเคค्เคฐ เคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคเคตं เคธเคฆिเคถ (เคตेเค्เคเคฐ) เคंเคเคก़ा เคซॉเคฎेเค เคो เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคธเคนिเคค เคธเคฎเคाเคเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़ों เคा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคिเคค्เคฐ เคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคเคฐ เคธเคฆिเคถ (เคตैเค्เคเคฐ) เคซाเคฐ्เคฎेเคों เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै,
เคिเคค्เคฐ เคฐेเคा เคชुँเค เคंเคเคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเค – เคฏเคน เคตเคฐ्เคों เคे เคाเคฒ เคे เคฐूเคช เคฎें เคंเคเคก़ों เคा เค्เคฐाเคซी เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนै, เคเคธเคฎें เคธ्เคคंเคญों เคต เคชंเค्เคคिเคฏों เคा เคाเคฒ เคนोเคคा เคนै เคिเคธे เค्เคฐिเคก (Grid) เคเคนเคคे เคนैं। เคเค เคธ्เคคंเคญ เคต เคเค เคชंเค्เคคि เคे เคญेเคฆเคจ เคธ्เคฅเคฒ เคो เคธेเคฒ (cell) เคเคนเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคธेเคฒ เคो เคเค เคธ्เคฅाเคจ เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै เคคเคฅा เคเคธเคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคนी เคเคธเคा เคฎूเคฒ्เคฏ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคเคธเคी เคชंเค्เคคिเคฏों เคต เคธ्เคคंเคญों เคे เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเค เคिเคธी เคญी เคต्เคฏเค्เคคिเคเคค เคชिเค्เคธेเคฒ (Pixel) เคी เคชเคนเคाเคจ เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं। เคंเคเคก़ों เคा เคฏเคน เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคช्เคฐเคฏोเค्เคคा เคी เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เคे เคชुเคจเคฐ्เคเค เคจ เค
เคฅเคตा เคฆृเคถ्เคฏांเคเคจ เคฎें, เคธเคนाเคฏเคคा เคเคฐเคคा เคนै। เคธेเคฒों เคे เคเคाเคฐ เคคเคฅा เคเคจเคी เคธंเค्เคฏा เคे เคฌीเค เคธंเคฌंเคง เคो เคिเคค्เคฐ เคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคे เคตिเคญेเคฆเคจ เคे เคฐूเคช เคฎें เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคฐैเคธ्เคเคฐ เคซाเคฐ्เคฎेเค เคฎें เคंเคเคก़ों เคชเคฐ เคाเคฒ เคฏा เคตเคฐ्เค เคे เคเคाเคฐ เคे เคช्เคฐเคญाเคต เคो เคธ्เคชเคท्เค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै।
เคिเคค्เคฐเคฐेเคा เคชूँเค (เคฐैเคธ्เคเคฐ) เคซाเคเคฒ เคซॉเคฐ्เคฎेเคों เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคช्เคฐाเคฏः เคจिเคฎ्เคจเค्เคฐिเคฏाเคं เคे เคฒिเค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै
(i) เคตाเคฏเคต เคซ़ोเคोเค्เคฐाเคซों, เคเคชเค्เคฐเคนीเคฏ เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌों, เค्เคฐเคฎเคตीเค्เคทिเคค เคाเคเคी เคฎाเคจเคिเคค्เคฐों เคे เคंเคिเค เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคे เคฒिเค।
(ii) เคเคฌ เคฒाเคเคค/เคीเคฎเคค เคो เคเคฎ เคเคฐเคจा เคเคตเคถ्เคฏเค เคนो।
(iii) เคเคฌ เคฎाเคจเคिเคค्เคฐ เคฎें เคต्เคฏเค्เคคिเคเคค เคฎाเคจเคिเคค्เคฐीเคฏ เคฒเค्เคทเคฃों เคा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคเคตเคถ्เคฏเค เคนो।
(iv) เคเคฌ ‘เคฌैเคเคก्เคฐाเคช’ เคฎाเคจเคिเคค्เคฐों เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนो।
เคธเคฆिเคถ ( เคตेเค्เคเคฐ) เคँเคเคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเค – เคเค เคธเคฆिเคถ (เคตेเค्เคเคฐ) เคंเคเคก़ा เคซॉเคฐ्เคฎेเค เค
เคชเคจे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเคों เคฆ्เคตाเคฐा เคญंเคกाเคฐिเคค เคฌिंเคฆुเคं เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคคा เคนै। เคเคธเคฎें เคฐेเคाเคं เคเคฐ เค्เคทेเคค्เคฐों เคा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฌिंเคฆुเคं เคे เค
เคจुเค्เคฐเคฎ เคนोเคคा เคนै। เคฐेเคाเคं เคी เคฆिเคถा เคฌिंเคฆुเคं เคे เค्เคฐเคฎเคฃ เคे เค
เคจुเคฐूเคช เคนोเคคी เคนैं। เคฌเคนुเคญुเคों เคा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฌिंเคฆुเคं เค
เคฅเคตा เคฐेเคाเคं เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै। เคธเคฆिเคถ (เคตेเค्เคเคฐ) เคंเคเคก़ों เคे เคจिเคตेเคถ เคे เคฒिเค เคนเคธ्เคคेเคจ เค
ंเคीเคเคฐเคฃ เคธเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฎ เคตिเคงि เคนै। เคธเคฆिเคถ เคंเคเคก़ा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ, เคेเคตเคฒ เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเคों เคे เคเคฐंเคญिเค เคคเคฅा เค
ंเคคिเคฎ เคฌिंเคฆुเคं เคो เค
ंเคिเคค เคเคฐ เคฐेเคा เคी เคธ्เคฅिเคคि เคธ्เคชเคท्เค เคเคฐเคे เคนोเคा। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคฌिंเคฆु เคी เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคคि เคฆो เค
เคฅเคตा เคคीเคจ เคธंเค्เคฏाเคं เคे เคฐूเคช เคฎें เคนोเคी। เคฏเคน เคเคธ เคคเคฅ्เคฏ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐेเคा เคि เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคฆ्เคตि-เคเคฏाเคฎी เคนै เค
เคฅเคตा เคค्เคฐि-เคเคฏाเคฎी। เคเคจ्เคนें เคช्เคฐाเคฏः X, Y เคคเคฅा X, Y, Z เคจिเคฐ्เคฆेเคถांเคों เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคฆिเคท्เค เคिเคฏा เคाเคคा เคนैं।
(ii) เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคाเคฐ्เคฏों เคो เค्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง เคฐूเคช เคฎें เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจाเคคंเคค्เคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค्เคฐिเคฏाเคं เคो เค्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง เคฐूเคช เคฎें เคเคฐเคจा เคนोเคคा เคนै เคैเคธे
(i) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़ा เคจिเคตेเคถ – เคเคธเคฎें เคंเคเคก़ा เคเคชूเคฐ्เคคिเคฆाเคคा เคธे เคंเคिเค เคंเคเคก़ा เคธเคฎुเค्เคเคฏ เคा เคช्เคฐเค्เคฐเคนเคฃ เคเคฐเคे, เคो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฐोเคคों เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค เคนोเคคे เคนै, เคเคจเคी เคाँเค เคी เคाเคคी เคนै เคि เคंเคเคก़े เค
เคชเคจे เค
เคจुเคช्เคฐเคฏोเค เคे เคธाเคฅ เคธंเคเคค เคนैं।
เค
เคฅเคตा เคจเคนीं। เคฏाเคฆ เคเคธा เคจเคนीं เคนै เคคो เคเคจ्เคนें เคธंเคเคค เคฌเคจाเคจे เคी เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคธे เคुเคเคฐเคจा เคชเคก़เคคा เคนै।
(ii) เคुเคฃเคจ्เคฏाเคธ เคी เคช्เคฐเคตिเคท्เคि – เคเคธเคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคฐिเคाเคฐ्เคกी, เคธเคฐเคाเคฐी เคเคจเคเคฃเคจाเคं, เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เคธเคฐ्เคตेเค्เคทเคฃों เค
เคฅเคตा เคธ्เคช्เคฐेเคกเคถीเคों เคैเคธे เคธ्เคฐोเคคों เคธे เคเคชाเคฐ्เคिเคค เคुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคो GIS เคธूเคเคจाเคงाเคฐ เคฎें เคฏा เคคो เคนเคธ्เคคेเคจ เค
เคฅเคตा เคฎाเคจเค เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐเคฃ เคซाเคฐ्เคฎेเค เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคเคฐเคคे เคนुเค, เคंเคเคก़ों เคो เคช्เคฐाเคช्เคค เคเคฐเคे เคจिเคตेเคถ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै।
(iii) เคंเคเคก़ों เคा เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เคคเคฅा เคธंเคชाเคฆเคจ – เคเคธเคฎें เคंเคเคก़ों เคी เคถुเคฆ्เคงเคคा เคो เคธुเคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคจे เคนेเคคु เคค्เคฐुเคिเคฏाँ เคी เคชเคนเคाเคจ เคคเคฅा เคเคจเคฎें เคเคตเคถ्เคฏเค เคธंเคถोเคงเคจ เคे เคฒिเค เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเค्เคฐเคนिเคค เคंเคเคก़ों เคो เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนोเคคी เคนै। เคธ्เคฅाเคจिเค เคเคฐ เคुเคฃ-เคจ्เคฏाเคธ เคे เคช्เคฐเค्เคฐเคนเคฃ, เคे เคฆौเคฐाเคจ เคเคค्เคชเคจ्เคจ เคค्เคฐुเคिเคฏों เคो เคเคธ เคคเคฐเคน เคตเคฐ्เคीเคृเคค เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा
(เค) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़े เค
เคชूเคฐ्เคฃ เค
เคฅเคตा เคฆोเคนเคฐे เคนैं।
(เค) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़े เคเคฒเคค เคฎाเคชเคจी เคชเคฐ เคนै।
(เค) เคธ्เคฅाเคจिเค เคंเคเคก़े เคตिเคฐुเคชिเคค เคนैं।
(iv) เคธ्เคฅाเคจिเค เคเคฐ เคुเคฃ เคจ्เคฏाเคธ เคंเคเคก़ों เคी เคธเคนเคฒเค्เคจเคคा – เคเคธเคฎें เคंเคเคก़े เคเค-เคฆूเคธเคฐे เคธे เคธुเคฎेเคฒिเคค เคนोเคจे เคाเคนिเค।
(v) เคธ्เคฅाเคจिเค เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคธ्เคฅाเคจिเค เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคी เคเค เคตिเคงिเคฏाँ เคนै เคैเคธे
(เค) เค
เคงिเคिเคค्เคฐเคฃ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค) เคฌ्เคฐเคซเคฐ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค) เคชเคฐिเคชเคฅ เคाเคฒ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ
(เค) เคंเคिเค เคญू-เคญाเค เคฎॉเคกเคฒ। เคญौเคोเคฒिเค เคธूเคเคจा เคคंเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคे เคฒिเค เคฏे เคธเคญी เคตिเคงिเคฏाँ เคเคชเคฏोเค เคฎें เคฒाเค
เคाเคคी เคนैं। เคौเคจ-เคธी เคตिเคงि เคเคนाँ เคเคชเคฏुเค्เคค เคนोเคी เคฏเคน เคจिเคถ्เคिเคค เคเคฐเคे เคนी เคเคธเคा เคเคชเคฏोเค เคเคฐเคจा เคाเคนिเค।