NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 11 International Trade (Hindi Medium)

 


NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 11 International Trade (Hindi Medium)

рдЕрдн्рдпाрд╕ рдк्рд░рд╢्рди (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рд╕े)

рдк्рд░реж 1. рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдЪाрд░ рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХो рдЪुрдиिрдП।
(i) рджो рджेрд╢ों рдХे рдордз्рдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै|
(рдХ) рдЕंрддрд░्рджेрд╢ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░
(рдЦ) рдмाрд╣्рдп рд╡्рдпाрдкाрд░
(рдЧ) рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░
(рдШ) рд╕्рдеाрдиीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░
(ii) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рдПрдХ рд╕्рде्рд▓рдмрдж्рдз рдкोрддाрд╢्рд░рдп рд╣ै?
(рдХ) рд╡िрд╢ाрдЦाрдкрдЯ्рдЯрдирдо
(рдЦ) рдоुंрдмрдИ
(рдЧ) рдПрди्рдиोрд░
(рдШ) рд╣рд▓्рджिрдпा
(iii) рднाрд░рдд рдХा рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╡рд╣рди рд╣ोрддा рд╣ै
(рдХ) рд╕्рдерд▓ рдФрд░ рд╕рдоुрдж्рд░ी рдж्рд╡ाрд░ा
(рдЦ) рд╕्рдерд▓ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдж्рд╡ाрд░ा
(рдЧ) рд╕рдоुрдж्рд░ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдж्рд╡ाрд░ा
(рдШ) рд╕рдоुрдж्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा
(iv) рд╡рд░्рд╖ 2010-11 рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рднाрд░рдд рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рднाрдЧीрджाрд░ рдеा
(рдХ) рдпूрежрдПрежрдИреж
(рдЦ) рдЪीрди
(рдЧ) рдЬрд░्рдордиी ।
(рдШ) рд╕режрд░ाреж рдЕрдоेрд░िрдХा

рдЙрдд्рддрд░:
(i) (рдЧ) рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░
(ii) (рдХ) рд╡िрд╢ाрдЦाрдкрдЯ्рдЯрдирдо
(iii) (рдЧ) рд╕рдоुрдж्рд░ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдж्рд╡ाрд░ा
(iv) (рдШ) рд╕реж рд░ाреж рдЕрдоेрд░िрдХा

рдк्рд░реж 2. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 30 рд╢рдм्рджों рдоें рджें।
(i) рднाрд░рдд рдХे рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░:
(i) рднाрд░рдд рдХे рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рд╕ंрдмंрдз рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рджेрд╢ों рдПрд╡ं рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЧुрдЯों рдХे рд╕ाрде рд╣ैं।
(ii) рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдХे рдХाрд░рдг рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рд╡рд╕्рддुрдУं рдХे рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рджрд░्рдЬ рдХी рдЧрдИ рд╣ै।
(iii) рднाрд░рдд рдХे рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЖрдпाрдд рдХो рдоूрд▓्рдп рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░ рдШाрдЯे рдоें рд▓рдЧाрддाрд░ рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।
(ii) рдкрдд्рддрдиे рдФрд░ рдкोрддाрд╢्рд░рдп рдоें рдЕंрддрд░ рдмрддाрдЗрдП।
рдЙрдд्рддрд░: рдкрдд्рддрди-рд╕рдоुрдж्рд░рддрдЯ рдкрд░ рдЬрд▓рдкोрддों рдХे рдард╣рд░рдиे рдХा рд╡рд╣ рд╕्рдеाрди рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рдкाрдиी рдХे рдЫोрдЯे-рдмрдб़े рдЬрд╣ाрдЬ़ों рдоें рд╕ाрдоाрди рд▓ाрджрдиे рддрдеा рдЙрддाрд░рдиे рдХी рд╕рднी рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрдоाрди рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЧोрджाрдоों рдХी рднी рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ोрддी рд╣ै। рдкрдд्рддрди рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдЕрдкрдиी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рд╕े рд╕рдб़рдХों рд╡ рд░ेрд▓рдоाрд░्рдЧों рд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдЬुрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдкोрддाрд╢्рд░рдп рдХрдЯे-рдлрдЯे рд╕рдоुрдж्рд░рддрдЯ рд╡ рдЦाрдб़िрдпों рдкрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдкोрддाрд╢्рд░рдп рд╕्рдерд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬрд╣ाँ рдЬрд╣ाрдЬ़ рд╕рдоुрдж्рд░ी рд▓рд╣рд░ों рд╡ рддूрдлाрдиों рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдХुрдЫ рд╕рдордп рдЖрд░ाрдо рдХрд░рдиे рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд▓ंрдЧрд░ рдбाрд▓ рд▓ेрддे рд╣ैं рддрдеा рдЕрдкрдиे рдЧंрддрд╡्рдп рдХी рдУрд░ рдЖрдЧे рдмрдв़ рдЬाрддे рд╣ैं।
(iii) рдкृрд╖्рда рдк्рд░рджेрд╢ рдХा рдЕрд░्рде рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░: рдкृрд╖्рда рдк्рд░рджेрд╢ (hinter land) рдХिрд╕ी рдкрдд्рддрди рдХा рд╡рд╣ рдк्рд░рднाрд╡ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рд░ेрд▓ рд╡ рд╕рдб़рдХ рдоाрд░्рдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рдкрдд्рддрди рд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдЙрдд्рдкाрдж рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рддрди рддрдХ рднेрдЬे рдЬाрддे рд╣ैं рддрдеा рдЖрдпाрддिрдд рд╕ाрдоाрди рд╡िрдХ्рд░рдп/рдЙрдкрднोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ाँ рд╡िрддрд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
(iv) рдЙрди рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдорджों рдХे рдиाрдо рдмрддाрдЗрдП рдЬो рднाрд░рдд рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рдЖрдпाрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
рдЙрдд्рддрд░: рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рд╡ рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЙрдд्рдкाрдж рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖрдпाрдд рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдорд╢ीрдирд░ी, рдЧैрд░рдзाрдд्рд╡िрдХ рдЦрдиिрдЬ, рдЕрд▓ौрд╣ рдзाрддुрдПँ, рдоोрддी рд╡ рдЙрдкрд░рдд्рди, рд╕ोрдиा рд╡ рдЪाँрджी, рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рддрдеा рдЕрди्рдп рд░рд╕ाрдпрдиों рдХा рднी рдЖрдпाрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
(v) рднाрд░рдд рдХे рдкूрд░्рд╡ी рддрдЯ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдкрдд्рддрдиों рдХे рдиाрдо рдмрддाрдЗрдП।
рдЙрдд्рддрд░: рднाрд░рдд рдХे рдкूрд░्рд╡ी рддрдЯ рдЕрд░्рдеाрдд् рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдЦाрдб़ी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрдд्рддрди рд╣ैं-рдХोрд▓рдХाрддा, рд╣рд▓्рджिрдпा, рдкाрд░ाрдж्рд╡ीрдк, рд╡िрд╢ाрдЦाрдкрдЯ्рдЯрдирдо, рдПрди्рдиौрд░, рдЪेрди्рдирдИ рд╡ рддूрддीрдХोрд░िрди।

рдк्рд░реж 3. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 150 рд╢рдм्рджों рдоें рджें।
(i) рднाрд░рдд рдоें рдиिрд░्рдпाрдд рдФрд░ рдЖрдпाрдд рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рд╕ंрдпोрдЬрди рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░: рднाрд░рдд рдХे рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рдЕрдиेрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдиिрд░्рдпाрдд рд╡ рдЖрдпाрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рднाрд░рдд рд╕े рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рд╡рд╕्рддुрдПँ рд╣ैं-рдХृрд╖ि рдПрд╡ं рд╕рдорд╡рд░्рдЧी рдЙрдд्рдкाрдж, рдЕрдпрд╕्рдХ рдПрд╡ं рдЦрдиिрдЬ, рд╡िрдиिрд░्рдоिрдд рд╡рд╕्рддुрдПँ, рдордгि-рд░рдд्рди рдПрд╡ं рдЖрднूрд╖рдг, рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рд╕ाрдоाрди, рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд╕ाрдоाрди рд╡рд╕्рдд्рд░ाрджि, рд╣рд╕्рддрд╢िрд▓्рдк, рдХाрд▓ीрди, рдЪрдордб़े рд╕े рдмрдиे рдЙрдд्рдкाрдж рддрдеा рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЙрдд्рдкाрдж рдЖрджि। рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖрдпाрддिрдд рд╡рд╕्рддुрдПँ рд╣ैं-рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЕрдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдПрд╡ं рдЙрдд्рдкाрдж, рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдЙрдкрд╕्рдХрд░ рдЖрджि; рд╕्рд╡рд░्рдг рдПрд╡ं рдЪाँрджी; рдорд╢ीрдирд░ी; рдоोрддी, рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рдПрд╡ं рдЕрд▓्рдкрдоूрд▓्рдп рд░рдд्рди; рдЧैрд░-рдзाрдд्рд╡िрдХ рдЦрдиिрдЬ рд╡िрдиिрд░्рдоाрдг; рджाрд▓ें, рд▓ोрд╣ा рдПрд╡ं рд╕्рдЯीрд▓; рдЦाрдж्рдп рддेрд▓; рдзाрддुрдордпी рдЕрдпрд╕्рдХ рддрдеा рдЫीрдЬрди; рдЪिрдХिрдд्рд╕ीрдп рдПрд╡ं рдлाрд░्рдоा рдЙрдд्рдкाрдж; рдЕрд▓ौрд╣ рдзाрддुрдПँ; рдЙрд░्рд╡рд░рдХ; рд▓ुрдЧрджी; рдЕрди्рдп рд╡рд╕्рдд्рд░ рдзाрдЧे, рдХрдкрдб़े рдЗрдд्рдпाрджि, рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЙрдд्рдкाрдж; рдХोрдпрд▓ा, рдХोрдХ рддрдеा рдЗрд╖्рдЯिрдХा рдЖрджि। рднाрд░рдд рдХे рдЖрдпाрдд рд╡ рдиिрд░्рдпाрдд рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрдпोрдЬрди рдХो рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдЖрдХрд▓рди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рд╕рди् 2004-05 рдоें рднाрд░рдд рдХा рдЖрдпाрдд рдоूрд▓्рдп 4810.5 рдЕрд░рдм рд░ुрдкрдпे рдХा рдеा рдЬрдмрдХि рдиिрд░्рдпाрдд рдоूрд▓्рдпे рдХुрд▓ 3560.5 рдЕрд░рдм рд░ुрдкрдпे рдоूрд▓्рдп рдХा рдеा। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рднुрдЧрддाрди рд╕ंрддुрд▓рди рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднी рднाрд░рдд рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдирд╣ीं рд╣ै।
(ii) рднाрд░рдд рдХे рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рдмрджрд▓рддी рдк्рд░рдХृрддि рдкрд░ рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦिрдП।
рдЙрдд्рддрд░: рднाрд░рдд рдХे рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдоें рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрджрд▓ाрд╡ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЙрджाрд╣рд░рдгों рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рд╣ोрддा рд╣ै
(1) рднाрд░рдд рдХा рдХुрд▓ рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ 1950-51 рдоें 1, 214 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╕े рдмрдв़рдХрд░ 2004-05 рдоें 8, 37, 133 рдХрд░ोрдб़ рддрдеा 2006-07 рдоें 13, 84, 368 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЧрдпा।
(2) рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЖрдпाрдд рдоें рддेрдЬी рд╕े рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рд╣ै। 1950-51 рдоें рдЖрдпाрдд 608.8 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╕े рдмрдв़рдХрд░ 2004-05 рдоें 4,81,064.0 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рддрдеा 2006-07 рдоें 820,568.0 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЧрдпा। рдЬрдмрдХि рдиिрд░्рдпाрдд рдоूрд▓्рдп 606.0 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╕े рдмрдв़рдХрд░ 2004-05 рдоें 356,069.0 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рддрдеा 2006-07 рдоें 5,63,800.0 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЧрдпा।
(3) рднाрд░рдд рдХे рдЖрдпाрдд рддрдеा рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдоूрд▓्рдпों рдоें рд▓рдЧाрддाрд░ рдЕंрддрд░ рдмрдв़рддा рд╣ी рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрддुрд▓рди рд╡िрдкрд░ीрдд рдЕрд░्рдеाрдд् рднाрд░рддीрдп рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рд╣ै।
(4) рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХुрд▓ рдиिрд░्рдпाрдд рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рднाрд░рдд рдХी рднाрдЧीрджाрд░ी рднी рд▓рдЧाрддाрд░ рдХрдо рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। 1950 рдоें рдпрд╣ 2.1% рдеी, рдЕрдм рдШрдЯрдХрд░ рдоाрдд्рд░ 1% рд░рд╣ рдЧрдпी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЕрдиेрдХ рдХाрд░рдгों рдХो рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै
(рдХ) рд╡िрд╢्рд╡ рдмाрдЬाрд░ рдоें рд░ुрдкрдпे рдХा рдЕрд╡рдоूрд▓्рдпрди,
(рдЦ) рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдзीрдоी рдк्рд░рдЧрддि,
(рдЧ) рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдкрднोрдЧ рдоें рд╡ृрдж्рдзि,
(рдЫ) рд╡िрд╢्рд╡ рдмाрдЬ़ाрд░ рдоें рдХрдб़ी рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдЖрджि।


0 comments: