NCERT Solutions for Class 12 Geography Fundamentals of Human Geography Chapter 3 Population Composition (Hindi Medium)
เค เคญ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ (เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे)
เคช्เคฐเฅฆ 1. เคจीเคे เคฆिเค เคเคฏे เคाเคฐ เคตिเคเคฒ्เคชों เคฎें เคธे เคธเคนी เคเคค्เคคเคฐ เคुเคจिเค।
(i) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคिเคธเคจे เคธंเคฏुเค्เคค เค
เคฐเคฌ เค
เคฎीเคฐाเคค เคे เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคो เคจिเคฎ्เคจ เคिเคฏा เคนै?
(เค) เคชुเคฐुเคท เคाเคฐ्เคฏเคถीเคฒ เคเคจเคธंเค्เคฏा เคा เคเคฏเคจिเคค เคช्เคฐเคตाเคธ।
(เค) เคชुเคฐुเคทों เคी เคเค्เค เคเคจ्เคฎเคฆเคฐ।
(เค) เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคจिเคฎ्เคจ เคเคจ्เคฎเคฆเคฐ।
(เค) เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคा เคเค्เค เคเคค्เคช्เคฐเคตाเคธ।
(ii) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคौเคจ-เคธी เคธंเค्เคฏा เคเคจเคธंเค्เคฏा เคे เคाเคฐ्เคฏเคถीเคฒ เคเคฏुเคตเคฐ्เค เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคเคฐเคคी เคนै?
(เค) 15 เคธे 65 เคตเคฐ्เคท
(เค) 15 เคธे 66 เคตเคฐ्เคท
(เค) 15 เคธे 64 เคตเคฐ्เคท
(เค) 15 เคธे 59 เคตเคฐ्เคท
(iii) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคฎें เคธे เคिเคธ เคฆेเคถ เคा เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคตिเคถ्เคต เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคนै?
(เค) เคฒैเคเคตिเคฏा
(เค) เคाเคชाเคจ
(เค) เคธंเคฏुเค्เคค เค
เคฐเคฌ เค
เคฎीเคฐाเคค
(เค) เคซ्เคฐांเคธ
เคเคค्เคคเคฐ:
(i) (เค) เคชुเคฐुเคท เคाเคฐ्เคฏเคถीเคฒ เคเคจเคธंเค्เคฏा เคा เคเคฏเคจिเคค เคช्เคฐเคตाเคธ।।
(ii) (เค) 15 เคธे 59 เคตเคฐ्เคท।
(iii) (เค) เคฒैเคเคตिเคฏा
เคช्เคฐเฅฆ 2. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ เคฒเคเคญเค 30 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคिเค|
(i) เคเคจเคธंเค्เคฏा เคธंเคเคเคจ เคธे เคเคช เค्เคฏा เคธเคฎเคเคคे เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคिเคธी เคฆेเคถ/เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เคจिเคตाเคธ เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคเคจเคธंเค्เคฏा เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों-เคชुเคฐुเคทों เคी เคธंเค्เคฏा, เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค, เคเคฏु เคตเคฐ्เค เคธंเคฐเคเคจा, เคเคจเคे เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ, เคถिเค्เคทा เคा เคธ्เคคเคฐ, เคीเคตเคจ-เคช्เคฐเคค्เคฏाเคถा เคคเคฅा เคเคตाเคธों เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคฆूเคธเคฐों เคธे เคชृเคฅเค เคตिเคถिเคท्เค เคเคจांเคिเคीเคฏ เคตिเคถेเคทเคคाเคं เคो เคเคจเคธंเค्เคฏा เคธंเคเคเคจे เคเคนเคคे เคนैं।
(ii) เคเคฏु-เคธंเคฐเคเคจा เคा เค्เคฏा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เคिเคธी เคฆेเคถ เคी เคเคจเคธंเค्เคฏा เคो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคฏु เคตเคฐ्เคों เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคฏเคน เค्เคाเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै เคि เคเคธ เคฆेเคถ เคी เคिเคคเคจी เคเคจเคธंเค्เคฏा เคाเคฐ्เคฏเคถीเคฒ เคเคจเคธंเค्เคฏा เคนै เคो เค
เคฒเค-เค
เคฒเค เคต्เคฏเคตเคธाเคฏों เคฎें เคธंเคฒเค्เคจ เคนै เคคเคฅा เคिเคคเคจी เคเคจเคธंเค्เคฏा เคเคจ เคชเคฐ เคเคถ्เคฐिเคค เคนै, เคो เค
ंเคคเคคः เคฆेเคถ เคे เคตिเคाเคธ เคो เคंเคिเคค เคเคฐเคคा เคนै।
(iii) เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคैเคธे เคฎाเคชा เคाเคคा เคนै?
เคเคค्เคคเคฐ: เคช्เคฐเคคि เคนเคाเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคชเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เค
เคฅเคตा เคช्เคฐเคคि เคนเค़ाเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคชเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคी เคธंเค्เคฏा เคे เคฐूเคช เคฎें เคฒिंเค-เค
เคจुเคชाเคค เค्เคाเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคเคธเคे เคเคเคฒเคจ เคी เคตिเคงि เคเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคนै-
เคช्เคฐเฅฆ 3. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ 150 เคถเคฌ्เคฆों เคธे เค
เคงिเค เคฎें เคจ เคฆें
(i) เคเคจเคธंเค्เคฏा เคे เค्เคฐाเคฎीเคฃ-เคจเคเคฐीเคฏ เคธंเคเคเคจ เคा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคตिเคถ्เคต เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฆेเคถों เคฎें เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคเคฐ เคจเคเคฐीเคฏ เคเคจเคธंเค्เคฏा เคो เคฎाเคชเคจे เคे เค
เคฒเค-เค
เคฒเค เคฎाเคชเคฆंเคก เคนैं। เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค्เคฐाเคฎीเคฃ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เค
เคงिเคांเคถ เคฒोเค เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค เค्เคฐिเคฏाเคं เคैเคธे-เคृเคทि, เคตाเคจिเคी, เคฎเคค्เคธ्เคฏเคจ เคคเคฅा เคเคจเคจ เคเคฆि เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคเคคिเคตिเคงिเคฏों เคฎें เคธंเคฒเค्เคจ เคฐเคนเคคे เคนैं เคเคฌเคि เคจเคเคฐीเคฏ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เค
เคงिเคांเคถ เคฒोเค เคैเคฐ-เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค (เคฆ्เคตिเคคीเคฏเค เคต เคคृเคคीเคฏเค) เค्เคฐिเคฏाเคं เคैเคธे-เคตिเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ, เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ, เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคชเคฐिเคตเคนเคจ เคธेเคตाเคं, เคธंเคाเคฐ เคคเคฅा เค
เคจ्เคฏ เค
เคตเคฐ्เคीเคृเคค เคธेเคตाเคं เคे เค
เคฒाเคตा เค
เคจुเคธंเคงाเคจ เคต เคตैเคाเคฐिเค เคตिเคाเคธ เคธे เคुเคก़े เคाเคฐ्เคฏों เคฎें เคธंเคฒเค्เคจ เคฐเคนเคคे เคนैं। เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคเคฐ เคจเคเคฐीเคฏ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคเคฏु-เคฒिंเค เคธंเคเคเคจ, เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคธंเคฐเคเคจा, เคเคจเคธंเค्เคฏा เคा เคเคจเคค्เคต, เคตिเคाเคธ เคा เคธ्เคคเคฐ เคต เคฐเคนเคจ-เคธเคนเคจे เคी เคฆเคถाเคँ เค
เคฒเค-เค
เคฒเค เคนोเคคे เคนैं। เคชเคถ्เคिเคฎी เคฆेเคถों เคे เค्เคฐाเคฎीเคฃ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคชुเคฐुเคท-เคฒिंเค-เค
เคจुเคชाเคค เค
เคงिเค เคนै เคเคฌเคि เคจเคเคฐीเคฏ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคธ्เคค्เคฐी-เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เค
เคงिเค เคนै। เคเคธเคे เคตिเคชเคฐीเคค เคเคถिเคฏा เคे เคฆेเคถों-เคจेเคชाเคฒ, เคชाเคिเคธ्เคคाเคจ เคต เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคฅिเคคि เคฌिเคฒ्เคुเคฒ เคเคฒเค เคนैं। เคฏूเคฐोเคช, เคธंเคฏुเค्เคค เคฐाเค्เคฏ เค
เคฎेเคฐिเคा เคต เคเคจाเคกा เคฎें เคฐोเคเคाเคฐ เคे เค
เคงिเค เค
เคตเคธเคฐों เคे เคाเคฐเคฃ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคจเคเคฐीเคฏ เค्เคทेเคค्เคฐों เคी เคเคฐ เคช्เคฐเคตाเคธ เคเคฐเคคी เคนैं เคเคฌเคि เคृเคทि เคตเคนाँ เคชเคฐ เค
เคค्เคฏเคงिเค เคฎเคถीเคจीเคृเคค เคนोเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคชुเคฐुเคท เคช्เคฐเคงाเคจ เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เคนै। เคเคธเคे เคตिเคชเคฐीเคค เคญाเคฐเคค เคैเคธे เคเคถिเคฏाเค เคฆेเคถों เคฎें เคृเคทि เคाเคฐ्เคฏों เคฎें เคฎเคนिเคฒाเคं เคी เคธเคนเคญाเคिเคคा เคाเคซी เคँเคी เคนै เคเคฐ เคชुเคฐुเคท เคเคจเคธंเค्เคฏा เคจเคเคฐों เคी เคเคฐ เคช्เคฐเคตाเคธ/เคชเคฒाเคฏเคจ เคเคฐเคคी เคนै। เคญाเคฐเคค เคैเคธे เคฆेเคถों เคे เคจเคเคฐों เคฎें เคเคตाเคธों เคी เคเคฎी, เคฐเคนเคจ-เคธเคนเคจ เคी เคเค्เค เคฒाเคเคค, เคฎเคนिเคฒाเคं เคे เคฒिเค เคฐोเคเคाเคฐ เคे เคเคฎ เค
เคตเคธเคฐ เคคเคฅा เคธुเคฐเค्เคทा เคी เคเคฎी เคฎเคนिเคฒाเคं เคो เคाँเคต เคธे เคจเคเคฐों เคी เคเคฐ เคช्เคฐเคตाเคธ เคเคฐเคจे เคธे เคฐोเคเคคे เคนैं। เคเคธ เคคเคฐเคน เคตिเคถ्เคต เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เค्เคฐाเคฎीเคฃ-เคจเคเคฐीเคฏ เคธंเคเคเคจ เคฎें เคต्เคฏाเคชเค เคญिเคจ्เคจเคคा เคชाเคฏी เคाเคคी เคนै। เคฏूเคฐोเคช เคฎें 2500 เคธे เค
เคงिเค เคเคจเคธंเค्เคฏा เคตाเคฒे เค्เคทेเคค्เคฐ เคจเคเคฐीเคฏ เค्เคทेเคค्เคฐ เคी เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคเคคे เคนैं เคตเคนीं เคญाเคฐเคค เคฎें 5000 เคธे เค
เคงिเค เคเคจเคธंเค्เคฏा เคตाเคฒे เค्เคทेเคค्เคฐ เคจเคเคฐीเคฏ เคเคนเคฒाเคคे เคนैं।
(ii) เคตिเคถ्เคต เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคญाเคों เคฎें เคเคฏु-เคฒिंเค เคฎें เค
เคธंเคคुเคฒเคจ เคे เคฒिเค เคเคค्เคคเคฐเคฆाเค เคाเคฐเคों เคคเคฅा เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคธंเคฐเคเคจा เคी เคตिเคตेเคเคจा เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคเคจเคธंเค्เคฏा เคी เคเคฏु-เคฒिंเค เคธंเคฐเคเคจा เคा เคเคถเคฏ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคฏु เคตเคฐ्เคों เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคी เคธंเค्เคฏा เคธे เคนै। เคเคธे เคเคจเคธंเค्เคฏा เคชिเคฐाเคฎिเคก เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคตिเคถ्เคต เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคญाเคों เคฎें เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคฏु เคตเคฐ्เคों เคฎें เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคธเคฎाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคฐूเคธ เคธเคนिเคค เคฏूเคฐोเคช เคे เคुเค เคฆेเคถों เคฎें เคช्เคฐเคคि เคนเคाเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคชเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เค
เคงिเค เคนै। เคธंเคฏुเค्เคค เคฐाเคท्เค्เคฐ เคธंเค เคฆ्เคตाเคฐा เคธूเคीเคฌเคฆ्เคง 139 เคฆेเคถों เคฎें เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคे เค
เคจुเคूเคฒ เคนै। เคเคฌเคि เคถेเคท 72 เคฆेเคถों เคฎें เคช्เคฐเคคि เคนเคाเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคชเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เคเคฎ เคนोเคจे เคธे เคเคจเคे เคฒिเค เคช्เคฐเคคिเคूเคฒ เคฆเคถाเคँ เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนैं। เคเคธा เคจिเคฎ्เคจ เคाเคฐเคฃों เคธे เคนोเคคा เคนै-
1. เคिเคจ เคฆेเคถों/เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคฒिंเค-เคญेเคฆ เค
เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคนै, เคตเคนाँ เคฒिंเค เค
เคจुเคชाเคค เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคเคฏु เคตเคฐ्เค เคฎें เคจिเคถ्เคिเคค เคฐूเคช เคธे เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคे เคฒिเค เคช्เคฐเคคिเคूเคฒ เคนै।
2. เคिเคจ เคฆेเคถों/เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคญ्เคฐूเคฃเคนเคค्เคฏा, เคธ्เคค्เคฐी เคถिเคถुเคนเคค्เคฏा เคเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคे เคช्เคฐเคคि เคเคฐेเคฒू เคนिंเคธा เคช्เคฐเคเคฒिเคค เคนै เคตเคนाँ เคญी เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคเคฏु-เคตเคฐ्เค เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคเคฎ เคนै।
3. เคिเคจ เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธाเคฎाเคिเค-เคเคฐ्เคฅिเค เคธ्เคฅिเคคि เคฆเคฏเคจीเคฏ เคนै, เคตे เคฐोเค़เคाเคฐोเคจ्เคฎुเค เคจเคนीं เคนैं เคตเคนाँ เคญी เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธंเค्เคฏा เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคเคฏु เคตเคฐ्เค เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคเคฎ เคนै।
4. เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคธंเคฐเคเคจा เคा เค
เคตเคฒोเคเคจ เคเคฐเคจे เคธे เค्เคाเคค เคนोเคคा เคนै เคि เคाเคฐ्เคฏเคถीเคฒ เคเคจเคธंเค्เคฏा 15 เคธे 59 เคเคฏु เคตเคฐ्เค เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคเคฐ เคชुเคฐुเคทों เคे เค
เคจुเคชाเคค เคฎें เคตिเคถ्เคต เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฆेเคถों เคฎें เคญाเคฐी เค
ंเคคเคฐ เคฆेเคเคจे เคो เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคตिเคเคธिเคค เคฆेเคถों เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคธाเค्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคคเคฅा เคเคจเคे เคฐोเคเคाเคฐोเคจ्เคฎुเค เคนोเคจे เคी เคฆเคฐ เคตिเคाเคธเคถीเคฒ เคต เค
เคฒ्เคชเคตिเคเคธिเคค เคฆेเคถों เคी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค
เคงिเค เคนै। เคเคจเคे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคต เคฐเคนเคจ-เคธเคนเคจ เคी เคฆเคถाเคँ เคญी เค
เค्เคी เคนैं। เคตे เคเคจ เคธเคญी เคธुเค-เคธुเคตिเคงाเคं เคा เคเคชเคญोเค
เคเคฐเคคी เคนैं เคिเคจเคा เคเคชเคญोเค เคชुเคฐुเคท เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं।