NCERT Solutions for Class 12 Geography Fundamentals of Human Geography Chapter 2 The World Population (Distribution, Density and Growth) (Hindi Medium)

 


NCERT Solutions for Class 12 Geography Fundamentals of Human Geography Chapter 2 The World Population (Distribution, Density and Growth) (Hindi Medium)

เค…เคญ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ (เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे)

เคช्เคฐเฅฆ 1. เคจीเคšे เคฆिเค เค—เคฏे เคšाเคฐ เคตिเค•เคฒ्เคชों เคฎें เคธे เคธเคนी เค‰เคค्เคคเคฐ เคšुเคจिเค।
(i) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎें เคธे เค•िเคธ เคฎเคนाเคฆ्เคตीเคช เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคนै?
(เค•) เค…เคซ्เคฐीเค•ा
(เค–) เคเคถिเคฏा
(เค—) เคฆเค•्เคทिเคฃ เค…เคฎेเคฐिเค•ा
(เค˜) เค‰เคค्เคคเคฐ เค…เคฎेเคฐिเค•ा
(ii) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎें เคธे เค•ौเคจ-เคธा เคเค• เคตिเคฐเคฒ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตाเคฒा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै?
(เค•) เค…เคŸाเค•ाเคฎा
(เค–) เคญूเคฎเคง्เคฏเคฐेเค–ीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ
(เค—) เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชूเคฐ्เคตी เคเคถिเคฏा
(เค˜) เคง्เคฐुเคตीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ
(ii) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎें เคธे เค•ौเคจ-เคธा เคเค• เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค• เคจเคนीं เคนै?
(เค•) เคœเคฒाเคญाเคต
(เค–) เคฌेเคฐोเคœเค—ाเคฐी
(เค—) เคšिเค•िเคค्เคธा/เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เคธुเคตिเคงाเคँ
(เค˜) เคฎเคนाเคฎाเคฐिเคฏाँ
(iv) เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎें เคธे เค•ौเคจ-เคธा เคเค• เคคเคฅ्เคฏ เคธเคนी เคจเคนीं เคนै?
(เค•) เคตिเค—เคค 500 เคตเคฐ्เคทों เคฎें เคฎाเคจเคต เคœเคจเคธंเค–्เคฏा 10 เค—ुเคจा เคธे เค…เคงिเค• เคฌเคข़ी เคนै।
(เค–) เคตिเคถ्เคต เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตเคฐ्เคท 8 เค•เคฐोเคก़ เคฒोเค— เคœुเคก़ เคœाเคคे เคนैं।
(เค—) 5 เค…เคฐเคฌ เคธे 6 เค…เคฐเคฌ เคคเค• เคฌเคข़เคจे เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ो 100 เคตเคฐ्เคท เคฒเค—े।
(เค˜) เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคธंเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•ी เคช्เคฐเคฅเคฎ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เค‰เคš्เคš เคนोเคคी เคนै।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
(i) (เค•) เค…เคซ्เคฐीเค•ा
(ii) (เค–) เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชूเคฐ्เคตी เคเคถिเคฏा
(iii) (เค—) เคšिเค•िเคค्เคธा/เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เคธुเคตिเคงाเคँ ।
(iv) (เค˜) เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคธंเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•ी เคช्เคฐเคฅเคฎ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เค‰เคš्เคš เคนोเคคी เคนै।

เคช्เคฐเฅฆ 2. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฒเค—เคญเค— 30 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคœिเคः
(i) เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคคीเคจ เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•ाเคฐเค•ों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคคीเคจ เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•ाเคฐเค•ों เคฎें เคญू-เค†เค•ृเคคिเคฏाँ, เคœเคฒเคตाเคฏु เคคเคฅा เคฎृเคฆाเคँ เคนैं। เคŠเคฌเคก़-เค–ाเคฌเคก़ เคต เค‰เคš्เคš เคญूเคฎिเคฏों เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคฒोเค— เคธเคฎเคคเคฒ เคต เคฎैเคฆाเคจी เคญाเค—ों เคฎें เค…เคงिเค• เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคตिเคทเคฎ เคœเคฒเคตाเคฏु เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคธเคฎ เคœเคฒเคตाเคฏु เคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค‰เคš्เคš เค˜เคจเคค्เคต เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคเคฅा เค‰เคชเคœाเคŠ เคฎृเคฆाเคँ เค•ृเคทि เค•ाเคฐ्เคฏों เค•े เคฒिเค เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนैं, เค…เคคः เคฌंเคœเคฐ เคญूเคฎिเคฏों เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค‰เคชเคœाเคŠ เคญूเคฎिเคฏों เคฎें เค…เคงिเค• เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै।
(ii) เคตिเคถ्เคต เคฎें เค‰เคš्เคš เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค˜เคจเคค्เคต เคตाเคฒे เค…เคจेเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนैं। เคเคธा เค•्เคฏों เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคตिเคถ्เคต เค•े เคœिเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เค•ी เคœเคฒเคตाเคฏु เคฎाเคจเคต เคต เคฎाเคจเคตीเคฏ เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เคนै, เคญूเคฎि เคธเคฎเคคเคฒ เคต เค‰เคชเคœाเคŠ เคนै เคคเคฅा เคœเคฒ เคต เค–เคจिเคœ เคช्เคฐเคšुเคฐ เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं เคตเคนाँ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค‰เคš्เคš เค˜เคจเคค्เคต เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคธंเคฏुเค•्เคค เคฐाเคœ्เคฏ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เค•ा | เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคตी เคญाเค—, เคฏूเคฐोเคช เค•ा เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชเคถ्เคšिเคฎी เคญाเค— เคคเคฅा เคฆเค•्เคทिเคฃ, เคฆเค•्เคทिเคฃी เคชूเคฐ्เคตी เคต เคชूเคฐ्เคตी เคเคถिเคฏा เคฎें เค‰เคš्เคš เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค˜เคจเคค्เคต เค•े เคฏเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคนैं।
(iii) เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•े เคคीเคจ เค˜เคŸเค• เค•ौเคจ-เคธे เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•े เคคीเคจ เค˜เคŸเค•-เคœเคจ्เคฎเคฆเคฐ, เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เคคเคฅा เคช्เคฐเคตाเคธ เคนैं।
(เค•) เคœเคจ्เคฎเคฆเคฐ เค•ो เคช्เคฐเคคि เคนเคœाเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคชเคฐ เคœเคจ्เคฎे เคœीเคตिเคค เคฌเคš्เคšों เค•ी เค—เคฃเคจा เคจिเคฎ्เคจाเคจुเคธाเคฐ เค•เคฐเค•े เคœ्เคžाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं:

(เค–) เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตिเคถेเคท เคฎें เค•िเคธी เคตเคฐ्เคท เคตिเคถेเคท เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคช्เคฐเคคि เคนเคœाเคฐ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคชเคฐ เคฎृเคคเค•ों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ो เคจिเคฎ्เคจाเคจुเคธाเคฐ เค—เคฃเคจा เค•เคฐเค•े เคœ्เคžाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं:

(เค—) เคช्เคฐเคตाเคธ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค”เคฐ เคธंเคธाเคงเคจों เค•े เคฌीเคš เคฌेเคนเคคเคฐ เคธंเคคुเคฒเคจ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เค‰เค ाเคฏा เค—เคฏा เค•เคฆเคฎ เคนै। เค‡เคธเค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคฒोเค— เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค•ों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคเค• เคธ्เคฅाเคจ เค•ो เค›ोเคก़ เคฆेเคคे เคนैं เคคเคฅा เค…เคชเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค•ों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฆूเคธเคฐे
เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคœाเค•เคฐ เคฌเคธ เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฆोเคจों เคธ्เคฅाเคจों เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนोเคคा เคนै।

เคช्เคฐเฅฆ 3. เค…ंเคคเคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•ीเคœिเค
(i) เคœเคจ्เคฎเคฆเคฐ เค”เคฐ เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคœเคจ्เคฎเคตเคฐ-เค‡เคธे เคช्เคฐเคคि เคนเคœाเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคชเคฐ เคœเคจ्เคฎे เคœीเคตिเคค เคฌเคš्เคšों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ी เค—เคฃเคจा เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฎ्เคจ เค—เคฃिเคคीเคฏ เคธूเคค्เคฐ เคธे เค•เคฐเค•े เคœ्เคžाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं

เคœเคจ्เคฎเคฆเคฐ เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตिเคถेเคท เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เค•े เคฒिเค เค‰เคคเคฐเคฆाเคฏी เคคीเคจ เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค•ों เคฎें เคธे เคเค• เคนै।
เคฎृเคค्เคฏुเคตเคฐ – เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตिเคถेเคท เคฎें เค•िเคธी เคตเคฐ्เคท เคตिเคถेเคท เค•ी เคธเคฎเคฏाเคตเคงि เคฎें เคช्เคฐเคคि เคนเคœाเคฐ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคชเคฐ เคฎृเคคเค•ों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ी เค—เคฃเคจा เคจिเคฎ्เคจाเคจुเคธाเคฐ เค•เคฐเค•े เคœ्เคžाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं

เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตिเคถेเคท เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เค•ो เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค•ाเคฐเค•ों เคฎें เคธे เคเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै।
(ii) เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค• เค”เคฐ เค…เคชเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค•
เค‰เคค्เคคเคฐ:
(i) เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค•-เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค• เคฒोเค—ों เค•ो เคธ्เคฅाเคจ เค•ो เค›ोเคก़เคจे เค•े เคฒिเค เคฌाเคง्เคฏ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคœเคนाँ เคตเคน เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคธे เคฐเคน เคฐเคนे เคนोเคคे เคนैं।
(ii) เคฌेเคฐोเคœเค—ाเคฐी, เคœीเคตเคจเคฏाเคชเคจ เค•ी เคจिเคฎ्เคจ เคฆเคถाเคँ, เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค…เคธ्เคฅिเคฐเคคा เคต เค‰เคชเคฆ्เคฐเคต, เคช्เคฐเคคिเค•ूเคฒ เคœเคฒเคตाเคฏु, เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค†เคชเคฆाเคँ, เคฎเคนाเคฎाเคฐिเคฏाँ เคต เคœเคฒ เค•ी เค•เคฎी, เคŠเคฌเคก़-เค–ाเคฌเคก़ เค‰เคš्เคš เคญूเคฎिเคฏाँ เคฒोเค—ों เค•े เคช्เคฐเคคिเค•เคฐ्เคท เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคी เคนैं। เค…เคชเค•เคฐ्เคท เค•ाเคฐเค• – เคฐोเคœเค—ाเคฐ เค•े เคฌेเคนเคคเคฐ เค…เคตเคธเคฐ, เคœीเคตเคจเคฏाเคชเคจ เค•ी เค…เคš्เค›ी เคฆเคถाเคँ, เคถांเคคि เคต เคธुเคฐเค•्เคทा, เค…เคจुเค•ूเคฒ เคœเคฒเคตाเคฏु, เคœเคฒ เค•ी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงเคคा, เคธเคฎเคคเคฒ เค‰เคชเคœाเคŠ เคญूเคฎि, เคถिเค•्เคทा เคต เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคธेเคตाเค“ं เค•ा เคตिเค•ाเคธ เค†เคฆि เคเคธे เค•ाเคฐเค• เค•िเคธी เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค†เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคे เคนैं। เคตिเคถ्เคต เค•े เคเคธे เคธ्เคฅाเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคธ्เคฅाเคฏी เคฐूเคช เคธे เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•ा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนोเคคे เคนैं।

เคช्เคฐเฅฆ 4. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฒเค—เคญเค— 150 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคœिเค
(i) เคตिเคถ्เคต เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เค”เคฐ เค˜เคจเคค्เคต เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค•ाเคฐเค•ों เค•ी เคตिเคตेเคšเคจा เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคตिเคถ्เคต เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा, เคœो เค•ि 600 เค•เคฐोเคก़ เคธे เค…เคงिเค• เคนै, เค…เคธเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे เคตिเคคเคฐिเคค เค…เคฅเคตा เคฌเคธी เคนुเคˆ เคนै। เคตिเคถ्เคต เค•े เค•ुเค› เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธเค˜เคจ เคฌเคธे เคนुเค เคนैं เคคो เค•เคนीं เคฌเคนुเคค เคนी เคตिเคฐเคฒ เคฐूเคช เคธे เคฌเคธे เคนैं। เคญूเคฎि เค•े เค•िเคธ เคญाเค— เคชเคฐ เค•िเคคเคจे เคฒोเค— เคฌเคธे เคนैं, เค‡เคธे เคœाเคจเคจे เค•े เคฒिเค เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค˜เคจเคค्เคต เค•ा เค†เค•เคฒเคจ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เคช्เคฐเคคि เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎीเฅฆ เคฎें เคฌเคธเคจे เคตाเคฒे เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•ा เคชเคคा เคšเคฒเคคा เคนै। เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เค”เคฐ เค˜เคจเคค्เคต เค•े เคช्เคฐाเคฐूเคช เคธे เคนเคฎें เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒเคคी เคนै। เคตिเคถ्เคต เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा 90% เค‡เคธเค•े 10% เคธ्เคฅเคฒ เคญाเค— เคชเคฐ เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै। เคถेเคท 10% เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค‡เคธเค•े 90% เคธ्เคฅเคฒ เคญाเค— เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै। เคœिเคธ เค›ोเคŸे เคญूเคญाเค— เคชเคฐ 90% เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै เคตเคนाँ เค•े เคธंเคธाเคงเคจों เค•ा เคฆोเคนเคจ เคคेเคœी เคธे เคนोเคคा เคนै। เคธंเคธाเคงเคจों เค•ी เค•เคฎी เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เค•เคˆ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค•-เค†เคฐ्เคฅिเค•, เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ो เคœเคจ्เคฎ เคฆेเคคी เคนै। เคซिเคฐ เคญी เคฒोเค— เค‰เคจ्เคนीं เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฐเคนเคจा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เคต เค˜เคจเคค्เคต เค•ो เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค•ाเคฐเค• เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं।
1. เคญौเคคिเค• เค…เคฅเคตा เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•ाเคฐเค•
2. เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•ाเคฐเค•
3. เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•ाเคฐเค•
1. เคญौเคคिเค• เค…เคฅเคตा เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•ाเคฐเค• – เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•ाเคฐเค•ों เคฎें เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค•ो เคถाเคฎिเคฒ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै
(เค•) เคตिเคถ्เคต เค•े เคธเคฎเคคเคฒ เคฎैเคฆाเคจी เคญाเค—ों เคฎें เคŠเคฌเคก़-เค–ाเคฌเคก़, เคชเคนाเคก़ी เคต เคชเค ाเคฐी เคญाเค—ों เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เค…เคงिเค• เคฒोเค— เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฎैเคฆाเคจी เคญाเค—ों เคฎें เค•ृเคทि, เคœเคฒ-เคธिंเคšाเคˆ, เคฏाเคคाเคฏाเคค, เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคคเคฅा เคœीเคตเคจ-เคจिเคฐ्เคตाเคน เค•ी เคธเคฎเคธ्เคค เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค˜เคจी เค†เคฌाเคฆी (เคœเคจเคธंเค–्เคฏा) เคฎिเคฒเคคी เคนै।
(เค–) เคœเคฒเคตाเคฏु-เคคाเคชเคฎाเคจ เคต เคตเคฐ्เคทा เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคตिเคคเคฐเคฃ เคต เค˜เคจเคค्เคต เคชเคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคช्เคฐเคญाเคต เคกाเคฒเคคे เคนैं। เคตिเคถ्เคต เค•े เคœिเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคธเคฎ เคœเคฒเคตाเคฏु เคนै เคตเคนाँ เคตिเคทเคฎ เคœเคฒเคตाเคฏु เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เค…เคงिเค• เคฒोเค— เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค…เคงिเค• เคคाเคชเคฎाเคจ เคคเคฅा เค…เคงिเค• เคถीเคคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคœैเคธे เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคต เคง्เคฐुเคตीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฒเค—เคญเค— เคฎाเคจเคต เคตिเคนीเคจ เคนैं। เคœिเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคตเคฐ्เคทा เคต เคคाเคชเคฎाเคจ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคนै เคคเคฅा เค…เคจुเค•ूเคฒ เคœเคฒเคตाเคฏु เคนै เคตเคนाँ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค…เคงिเค• เค˜เคจเคค्เคต เคนै।
(เค—) เคฎृเคฆाเคँ-เค•ृเคทिเคฏोเค—्เคฏ เค—เคนเคฐी เค‰เคชเคœाเคŠ เคฎिเคŸ्เคŸिเคฏों เคฎें เค…เคงिเค• เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เคญเคฐเคฃ-เคชोเคทเคฃ เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เคนोเคคी เคนै। เคจเคฆी เค˜ाเคŸिเคฏों เคฎें เค‰เคชเคœाเคŠ เคœเคฒोเคข़ เคฎिเคŸ्เคŸी เคฌिเค›ी เคนोเคคी เคนै। เค…เคคः เค…เคจेเค• เคช्เคฐाเคšीเคจ เคธเคญ्เคฏเคคाเค“ं เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคญी เค‡เคจ เคจเคฆी เค˜ाเคŸिเคฏों เคฎें เคนी เคนुเค† เคนै। เคฏเคนाँ เค•ृเคทि เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคœाเคŠ เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ी เคช्เคฐเคšुเคฐเคคा เคคो เคนै เคนी, เคฎीเค े เคธ्เคตเคš्เค› เคœเคฒ เค•े เคธ्เคฐोเคค เคญी เคฏเคนी เคจเคฆिเคฏाँ เคนैं। เค…เคคः เคตिเคถ्เคต เค•ी เคธเคญी เคจเคฆी เค˜ाเคŸिเคฏों เคฎें เคธเค˜เคจ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค˜เคจเคค्เคต เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคा เคนै।
(เค˜) เคœเคฒ-เคธ्เคฐोเคค-เคीเคฒें เคต เคจเคฆिเคฏाँ เคฎीเค े เคœเคฒ เค•े เคฎुเค–्เคฏ เคธ्เคฐोเคค เคนैं เคœเคฌเค•ि เคธाเค—เคฐ เคต เคฎเคนाเคธाเค—เคฐीเคฏ เคœเคฒ เค–ाเคฐा เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคชเคฏोเค—ी เคจเคนीं เคนै। เคตिเคถ्เคต เค•ी เคช्เคฐाเคšीเคจ เคธเคญ्เคฏเคคाเค“ं เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคจเคฆी เค˜ाเคŸिเคฏों เคฎें เค‡เคธเคฒिเค เคนुเค† เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคนाँ เคชीเคจे เคต เคธिंเคšाเคˆ เค•े เคฒिเค เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคœเคฒ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคฅा। เค†เคœ เคญी เคจเคฆी เค˜ाเคŸिเคฏों เคต เคฎीเค े เคœเคฒ เค•ी เคीเคฒों เค•े เค†เคธเคชाเคธ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค‰เคš्เคš เค˜เคจเคค्เคต เคฎिเคฒเคคा เคนै।
2. เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•ाเคฐเค• – เคตिเคถ्เคต เค•े เคœिเคจ เคญूเคญाเค—ों/เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เค–เคจिเคœों เค•े เคช्เคฐเคšुเคฐ เคญंเคกाเคฐ เคนैं เคตเคนाँ เค‰เคฆ्เคฏोเค—ों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै เคคเคฅा เคœเคนाँ เคธเคฎเคคเคฒ เค‰เคชเคœाเคŠ เคญूเคฎिเคฏाँ เคนैं เคตเคนाँ เค•ृเคทि เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนुเค† เคนै। เคเคธे เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฒोเค—ों เค•ो เคฐोเคœเค—ाเคฐ เค•े เค…เคตเคธเคฐ เคธुเคฒเคญ เคนोเคคे เคนैं เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•्เคฐिเคฏाเคँ เคœैเคธे เคฏाเคคाเคฏाเคค เคตे เคชเคฐिเคตเคนเคจ เค•ी เคธुเคตिเคงाเคँ, เคฌैंเค•िเค— เคต เคตाเคฃिเคœ्เคฏिเค• เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคธ्เคตเคคः เคนी เคตिเค•เคธिเคค เคนो เคœाเคคी เคนैं। เค…เคคः เค‡เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคจเค—เคฐीเค•เคฐเคฃ เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฒोเค—ों เค•े เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคชเค•เคฐ्เคท เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคนोเคคे เคนैं। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคนी เคธเคนी, เคเคธे เค•्เคทेเคค्เคฐ เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เค‰เคš्เคš เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค˜เคจเคค्เคต เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฌเคจเคคे เคนैं।
3. เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•ाเคฐเค•-เคตिเคถ्เคต เค•े เค•ुเค› เค•्เคทेเคค्เคฐों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•ेंเคฆ्เคฐों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนोเคคा เคนै। เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคนी เค•ुเค› เคจเค—เคฐ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค†เคธ्เคฅा เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตाเคฃिเคœ्เคฏिเค• เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เคœीเคตเคจ เคต เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เค•ी เคธुเคฐเค•्เคทा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे, เคธैเคจ्เคฏ เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคคเคฅा เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ, เคถिเค•्เคทा, เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคต เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เค•ी เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•े เคšเคฒเคคे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคœाเคคे เคนैं เค”เคฐ เคฒोเค—ों เค•ो เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคตเคนाँ เคฎेเค—ा เคจเค—เคฐों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคตिเคถ्เคต เค•े เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคธเค˜เคจ
เคฌเคธे เคนुเค เคเคธे เคนी เคจเค—เคฐ เคต เคจเค—เคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนैं เคœเคนाँ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค˜เคจเคค्เคต เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เคนै।
(ii) เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคธंเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•ी เคคीเคจ เค…เคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ी เคตिเคตेเคšเคจा เค•ीเคœिเค।
เค‰เคค्เคคเคฐ: เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคธंเค•्เคฐเคฎเคฃ เคธिเคฆ्เคงांเคค-เคฏเคน เคธिเคฆ्เคงांเคค เคนเคฎें เคฌเคคाเคคा เคนै เค•ि เคœैเคธे-เคœैเคธे เคธเคฎाเคœ เค—्เคฐाเคฎीเคฃ, เค–ेเคคिเคนเคฐ เค”เคฐ เค…เคถिเค•्เคทिเคค เค…เคตเคธ्เคฅा เคธे เค‰เคจ्เคจเคคि เค•เคฐเค•े เคจเค—เคฐीเคฏ, เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค”เคฐ เคธाเค•्เคทเคฐ เคฌเคจเคคा เคœाเคคा เคนै เคคो เค‰เคธ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค‰เคš्เคš เคœเคจ्เคฎ เคต เค‰เคš्เคš เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เคธे เคจिเคฎ्เคจ เคœเคจ्เคฎ เคคเคฅा เคจिเคฎ्เคจ เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคนोเคคी เคœाเคคी เคนै। เค‡เคจ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจों เค•ी เคคीเคจों เค…เคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เคœเคจांเค•िเค•ीเคฏ เคšเค•्เคฐ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।

เคช्เคฐเคฅเคฎ เค…เคตเคธ्เคฅा – เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค‰เคš्เคš เคช्เคฐเคœเคจเคจเคถीเคฒเคคा เคต เค‰เคš्เคš เคฎเคฐ्เคค्เคฏเคคा เคฆेเค–ी เคœाเคคी เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคฒोเค— เคฎเคนाเคฎाเคฐिเคฏों เคต เคญोเคœเคจ เค•ी เค…เคจिเคถ्เคšिเคค เค†เคชूเคฐ्เคคि เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी เคฎृเคค्เคฏुเค“ं เค•ी เค•्เคทเคคिเคชूเคฐ्เคคि เค…เคงिเค• เคชुเคจเคฐुเคค्เคชाเคฆเคจ เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคœीเคตเคจ เคช्เคฐเคค्เคฏाเคถा (เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคœीเคจे เค•ी เค†เคถा) เคจिเคฎ्เคจ เคนोเคคी เคนै। เค…เคงिเค•ांเคถ เคฒोเค— เคธाเคฎाเคœिเค•-เค†เคฐ्เคฅिเค• เคชिเค›เคก़ेเคชเคจ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคถिเค•्เคทिเคค เคนोเคคे เคนैं। เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•ा เคธ्เคคเคฐ เคจिเคฎ्เคจ เค…เคฅเคตा เค†เคฆिเคฎ เคนोเคคा เคนै। เค…เคงिเค•ांเคถ เคฒोเค— เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เคฎें เคฒเค—े เคนोเคคे เคนैं। เค•ृเคทि เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎुเค–्เคฏ เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เคนोเคคा เคนै เคคเคฅा เค†เค–ेเคŸ, เคตเคธ्เคคु เคธंเค—्เคฐเคนเคฃ เคตเคจों เคธे เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เค‰เคค्เคชाเคฆों เค•ा เคธंเค—्เคฐเคนเคฃ เคต เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เคœैเคธे-เคšเคŸाเคˆ เคฌुเคจเคจा, เคŸोเค•เคฐी เคฌเคจाเคจा, เคฎिเคŸ्เคŸी เค•े เคฌเคฐ्เคคเคจ เคฌเคจाเคจा, เคถเคนเคฆ เคต เคฒเค•เคก़ी เคเค•เคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจा, เคชเคถुเคชाเคฒเคจ, เคฒเค•เคก़ी เค•ी เคตเคธ्เคคुเคँ เคฌเคจाเคจा เคต เคฒोเคนाเคฐ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค†เคฆि เคต्เคฏเคตเคธाเคฏों เคธे เคงเคจोเคชाเคฐ्เคœเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค…เคฌ เคธे 200 เคตเคฐ्เคท เคชเคนเคฒे เคคเค• เคธเคญी เคฆेเคถ เคต เคธเคฎाเคœ เค‡เคธी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฅे।
เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เค…เคตเคธ्เคฅा – เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคช्เคฐเคœเคจเคจเคถीเคฒเคคा เค‰เคš्เคš เคฌเคจी เคฐเคนเคคी เคนै। เคฏเคฆ्เคฏเคชि เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคฏเคน เค˜เคŸเคคी เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เค•ा เค•เคฎ เคนोเคจा เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคชเค•्เคท เคนोเคคा เคนै। เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคธेเคตाเค“ं เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคต เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค•े เคธ्เคคเคฐ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคธे เคฎเคฐ्เคค्เคฏเคคा (เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ) เคฎें เค•เคฎी เค†เคคी เคนै। เคฒोเค—ों เค•ा เคฐुเคाเคจ เคถिเค•्เคทा เค•ी เค“เคฐ เคนोเคจे เคฒเค—เคคा เคนै เคคเคฅा เคคเค•เคจीเค•ी เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคนोเคจे เคธे เคฒोเค—ों เคฎें เคฎเคนाเคฎाเคฐिเคฏों เคธे เคฒเคก़เคจे เค•ा เคœเคœ्เคฌा เคตिเค•เคธिเคค เคนोเคจे เคต เคชौเคท्เคŸिเค• เคญोเคœเคจ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนोเคคा เคนै। เคฏเคน เค…เคตเคธ्เคฅा เคตिเค•ाเคธเคถीเคฒ เคฆेเคถों เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคी เคนै। เค‡เคจ เคฆेเคถों เคฎें เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เคŠँเคšी เคนोเคคी เคนै เคœिเคธเค•ा เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคš्เคš เคœเคจ्เคฎเคฆเคฐ เคคเคฅा เค˜เคŸเคคी เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ เคนै।
เคคृเคคीเคฏ เค…เคตเคธ्เคฅा – เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคช्เคฐเคœเคจเคจเคถीเคฒเคคा เค”เคฐ เคฎृเคค्เคฏुเคฆเคฐ (เคฎเคฐ्เคค्เคฏเคคा) เคฆोเคจों เคนी เคคेเคœी เคธे เค˜เคŸ เคœाเคคी เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฏा เคคो เคธ्เคฅिเคฐ เคนो เคœाเคคी เคนै เคฏा เคฎंเคฆ เค—เคคि เคธे เคฌเคข़เคคी เคนै, เคตिเค•เคธिเคค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐों เคฎें เคœเคนाँ เค…เคงिเค•ांเคถ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคถिเค•्เคทिเคค เคนै เคคเคฅा เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคธ्เคคเคฐ เคฌเคนुเคค เคŠँเคšा เคนै। เค…เคงिเค•ांเคถ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคต เคคृเคคीเคฏเค• เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เคฎें เคฒเค—ी เคนै। เค•ृเคทि เคต เค…เคจ्เคฏ เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เคฎें เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฒोเค— เคฒเค—े เคนैं। เค‰เคจเคฎें เคญी เคธเคญी เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎเคถीเคจों เคธे เค•िเค เคœाเคคे เคนैं। เคœीเคตเคจเคฏाเคชเคจ เค•ा เคธ्เคคเคฐ เคฌเคนुเคค เคŠँเคšा เคนै। เคเคธी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตिเคšाเคฐเคชूเคฐ्เคตเค• เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เค†เค•ाเคฐ เค•ो เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคคी เคนै। เค…เคคः เคฏเคนाँ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ी เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เคฌเคนुเคค เคจिเคฎ्เคจ เคนै। เค‡เคธ เคฆเคฐ เคชเคฐ เค•ुเค› เคตिเค•เคธिเคค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐों เค•ो เค…เคชเคจी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฆोเค—ुเคจी เค•เคฐเคจे เคฎें 318 เคตเคฐ्เคท เคฒเค—ेंเค—े เคคो เค•ुเค› เค•เคญी เคญी เค‡เคธे เคฆोเค—ुเคจी เคจเคนीं เค•เคฐ เคชाเคंเค—े।

0 comments: