NCERT Solutions for Class 12 Geography Practical Work in Geography Chapter 2 Data Processing (Hindi Medium)
เค เคญ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ (เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค เคธे)
เคช्เคฐเฅฆ 1. เคจिเคฎ्เคจांเคिเคค เคाเคฐ เคตिเคเคฒ्เคชों เคฎें เคธे เคธเคนी เคตिเคเคฒ्เคช เคुเคจिเค
(i) เคेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคा เคो เคฎाเคช เคเคฐเคฎ เคฎूเคฒ्เคฏों เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै เคตเคน เคนै
(เค) เคฎाเคง्เคฏ
(เค) เคฎाเคง्เคฏ เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค
(เค) เคฌเคนुเคฒเค
(เค) เคฎाเคง्เคฏिเคा
(ii) เคेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคा เคตเคน เคฎाเคช เคो เคिเคธी เคตिเคคเคฐเคฃ เคे เคเคญเคฐे เคญाเค เคธे เคนเคฎेเคถा เคธंเคชाเคคी เคนोเคा เคตเคน เคนै
(เค) เคฎाเคง्เคฏिเคा
(เค) เคฎाเคง्เคฏ เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค
(เค) เคฎाเคง्เคฏ
(เค) เคฌเคนुเคฒเค
(iii) เคเคฃाเคค्เคฎเค เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคตाเคฒे เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เค
ंเคเคจ เคฎें เค
ंเคिเคค เคฎाเคจों เคे เคตिเคคเคฐเคฃ เคी เคฆिเคถा เคนोเคी
(เค) เคเคชเคฐ เคฌाเคँ เคธे เคจीเคे เคฆाเคँ
(เค) เคจीเคे เคฌाเคँ เคธे เคเคชเคฐ เคฆाเคँ
(เค) เคฌाเคँ เคธे เคฆाเคँ
(เค) เคเคชเคฐ เคธे เคฆाँเค เคธे เคจीเคे เคฌाเคँ
เคเคค्เคคเคฐ:
(i) (เค) เคฎाเคง्เคฏिเคा
(ii) (เค) เคฎाเคง्เคฏ เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค ।
(iii) (เค) เคเคชเคฐ เคฌाเคँ เคธे เคจीเคे เคฆाเคँ
เคช्เคฐเฅฆ 2. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ เคฒเคเคญเค 30 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคिเค
(i) เคฎाเคง्เคฏ เคो เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เคीเคिเค?
เคเคค्เคคเคฐ: เคिเคธी เคเคฐ/เคฎเคฆ เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฎूเคฒ्เคฏों เคा เคธाเคงाเคฐเคฃ เค
ंเคเคเคฃिเคคीเคฏ เคเคธเคค เคฎाเคง्เคฏ เคเคนเคฒाเคคा เคนैं। เคฏเคน เค
เคงिเคเคคเคฎ เคต เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคฎूเคฒ्เคฏों/ เคฎाเคจों เคे เคฌीเค เคเค เคธ्เคฅिเคฐ เคฎूเคฒ्เคฏ เคนोเคคा เคนै।
(ii) เคฌเคนुเคฒเค เคे เคเคชเคฏोเค เคे เค्เคฏा เคฒाเคญ เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคिเคธी เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคिเคธ เคฎाเคจ/เคฎूเคฒ्เคฏ เคी เคธเคฌเคธे เค
เคงिเค เคชुเคจเคฐाเคตृเคค्เคคि เคนोเคคी เคนै เคตเคน เคฎाเคจ เคฌเคนुเคฒเค เคเคนเคฒाเคคा เคนै। เคฌเคนुเคฒเค เคฎें เคตे เคฎाเคจ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคคे เคนैं เคिเคจเคी เคชुเคจเคฐाเคตृเคค्เคคि เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคฌाเคฐ เคนुเค เคนै। เคฏे เคฎाเคจ เคช्เคฐाเคฏः เคถ्เคฐेเคฃी เคे เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคนोเคคे เคนैं। เค
เคคः เคฌเคนुเคฒเค เคชเคฐ เคถ्เคฐेเคฃी เคे เคเคฐเคฎ เคฎूเคฒ्เคฏों/เคฎाเคจों เคा เคช्เคฐเคญाเคต เคจเคนीं เคชเคก़เคคा।
(iii) เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคिเคธे เคเคนเคคे เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคฆो เคเคฐों เคे เคฌीเค เคตिเคถिเคท्เค เคธเคน เคธंเคฌंเคง เค
เคฅเคตा เคธाเคนเคเคฐ्เคฏ เคो เคฆเคฐ्เคถाเคจे เคे เคฒिเค เคฌเคจाเค เคเค เคฐेเคा-เคिเคค्เคฐों เคो เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เคเคฐेเค เค
เคฅเคตा เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เค
ंเคเคจ เคเคนเคคे เคนैं। เคเคธ เคฐेเคाเคिเคค्เคฐ เคชเคฐ X เคคเคฅा Y เคฎाเคจों เคा เคฌिเคเคฐाเคต เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคเคนเคฒाเคคा เคนै।
(iv) เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคो เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคुเค เคญौเคोเคฒिเค เคชเคฐिเคเคเคจाเคं เคे เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค्เคाเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคฆो เคฏा เค
เคงिเค เคเคฐों เคे เคฌीเค เคธाเคนเคเคฐ्เคฏ เค
เคฅเคตा เคชाเคฐเคธ्เคชเคฐिเค เคจिเคฐ्เคญเคฐเคคा, เคเคจเคी เคช्เคฐเคृเคคि, เคฆिเคถा เคต เคเคนเคจเคคा เคा เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคนी เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคนै।
(v) เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคिเคธे เคเคนเคคे เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคฆिเคถा เคต เคเคนเคจเคคा เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคिเคธी เคญी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคฎें ± 1 เคธे เค
เคงिเค เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคा। เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคชूเคฐी 1 (เคเค) เคนोเคจे เคชเคฐ (เคाเคนे เคงเคจाเคค्เคฎเค เคนो เคฏा เคเคฃाเคค्เคฎเค) เคเคธे เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคเคนा เคाเคคा เคนै।
(vi) เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เค
เคงिเคเคคเคฎ เคธीเคฎाเคँ เค्เคฏा เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เค
เคงिเคเคคเคฎ เคธीเคฎाเคँ -1 เคธे เคฒेเคเคฐ +1 เคे เคฌीเค เคुเค เคญी เคนो เคธเคเคคी เคนै। เคฏเคน เคिเคคเคจा เคถूเคจ्เคฏ (0) เคे เคธเคฎीเคช เคนोเคी เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคเคคเคจा เคนी เคเคฎเคोเคฐ เคนोเคा เคคเคฅा เคिเคคเคจा ± 1 เคे เคชाเคธ เคนोเคी เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคเคคเคจा เคนी เคช्เคฐเคाเคข เค
เคฅเคตा เคธंเคเคจ เคนोเคा।
เคช्เคฐเฅฆ 3. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เคे เคเคค्เคคเคฐ เคฒเคเคญเค 125 เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆीเคिเค|
(i) เคเคฐेเคों เคी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคคเคฅा เคตिเคทเคฎ เคตिเคคเคฐเคฃों เคฎें เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคी เคธाเคชेเค्เคทिเค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคी เคต्เคฏाเค्เคฏा เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตिเคคเคฐเคฃ เคी เคตिเคถेเคทเคคा เคนै เคि เคเคธเคฎें เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคा เคฎाเคจ เคธเคฎाเคจ เคนोเคคा เคนै เค्เคฏोंเคि เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตिเคคเคฐเคฃ เคธเคฎเคฎिเคค เคนोเคคा เคนै। เคเคธเคฎें เค
เคงिเคเคคเคฎ เคเคตृเคค्เคคि เคा เคฎाเคจ, เคตिเคคเคฐเคฃ เคे เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคนोเคคा เคนै เคคเคฅा เคเคธ เคฌिंเคฆू เคธे เคเคงी เคเคाเคเคฏाँ เคเคชเคฐ เคต เคเคงी เคจीเคे เคนोเคคी เคนैं। เค
เคคि เคเค्เค เคคเคฅा เค
เคคि เคจिเคฎ्เคจ เคฎूเคฒ्เคฏों เคी เคฌाเคฐंเคฌाเคฐเคคा เคฌเคนुเคค เคนी เคเคฎ เคนोเคคी เคนैं। เคฆेเคें เคिเคค्เคฐ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตเค्เคฐ เคเคตृเคค्เคคिเคฏों เคो เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถिเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคฐेเคाเคिเคค्เคฐ เคंเคाเคाเคฐ เคตเค्เคฐ เคเคนเคฒाเคคा เคนै। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตเค्เคฐ เคฎें เคंเคเคก़ों เคी เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจเคถीเคฒเคคा เคเคฎ เค
เคฅเคตा เค
เคงिเค เคนो เคธเคเคคी เคนै। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตเค्เคฐ เคा เคเค เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै-เคिเคค्เคฐ A เคฎें เคงเคจाเคค्เคฎเค เคตिเคทเคฎเคคा เคตाเคฒा เคตเค्เคฐ เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै เคिเคธเคฎें เคจिเคฎ्เคจ เคฎूเคฒ्เคฏों เคी เคเคตृเคค्เคคिเคฏाँ เค
เคงिเค เคคเคฅा เค
เคงिเค เคฎूเคฒ्เคฏ เคी เคเคตृเคค्เคคिเคฏाँ เคเคฎ เคนै। เคเคธ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคชเคนเคฒे เคฌเคนुเคฒเค, เคซिเคฐ เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เค
ंเคค เคฎें เคฎाเคง्เคฏ เคเคคा เคนै। เคเคฌเคि เคिเคค्เคฐ B เคฎें เคเคฃाเคค्เคฎเค เคตिเคทเคฎเคคा เคตाเคฒा เคตเค्เคฐ เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคเคธเคฎें เคเคฎ เคฎूเคฒ्เคฏ เคी เคเคตृเคค्เคคिเคฏाँ เคเคฎ เคคเคฅा เค
เคงिเค เคฎूเคฒ्เคฏ เคी เคเคตृเคค्เคคिเคฏाँ เค
เคงिเค เคนोเคคी เคนैं। เคเคธ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคชเคนเคฒे เคฎाเคง्เคฏ, เคซिเคฐ เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เค
ंเคค เคฎें เคฌเคนुเคฒเค เคเคคा เคนै।
เคฏเคฆि เคंเคเคก़े เคตिเคทเคฎ เค
เคฅเคตा เคตिเคृเคค เคนों เคคो เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคธंเคชाเคคी เคจเคนीं เคนोंเคे। เคตिเคทเคฎ เคंเคเคก़ों เคे เคช्เคฐเคญाเคต เคो A เคคเคฅा B เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคธ्เคชเคท्เค เคฐूเคช เคธे เคธเคฎเคा เคा เคธเคเคคा เคนै।
(ii) เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคी เคเคชเคฏोเคिเคคा เคा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคเคจเคे เคुเคฃ เคต เคฆोเคทों เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคीเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ:
- เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตिเคคเคฐเคฃ เคฎें เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคा เคฎाเคจ เคธเคฎाเคจ เคนोเคคा เคนै।
- เค เคงिเคเคคเคฎ เคเคตृเคค्เคคि เคा เคฎाเคจ เคตिเคคเคฐเคฃ เคे เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคนोเคคा เคนै।
- เคฎเคง्เคฏ เคฌिंเคฆू เคธे เคเคงी เคเคाเคเคฏाँ เคเคชเคฐ เคคเคฅा เคเคงी เคจीเคे เคนोเคคी เคนैं।
- เค เคงिเคเคคเคฐ เคเคाเคเคฏाँ เคตिเคคเคฐเคฃ เคे เคฎเคง्เคฏ เคฎें เค เคฐ्เคฅाเคค् เคฎाเคง्เคฏ เคे เคจिเคเค เคนोเคคी เคนैं।
- เค เคคि เคเค्เค เคคเคฅा เค เคคि เคจिเคฎ्เคจ เคฎूเคฒ्เคฏों เคी เคฌाเคฐंเคฌाเคฐเคคा เคा เคฌंเคเคจ เคฌเคนुเคค เคนी เคเคฎ เคนोเคคा เคนै।
- เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตिเคคเคฐเคฃ เคตเค्เคฐ เคी เคเคृเคคि เคंเคाเคाเคฐ เคตเค्เคฐ เคैเคธी เคนोเคคी เคนैं เค्เคฏोंเคि เคฏเคน เคตเค्เคฐ เคธเคฎเคฎिเคค เคนोเคคी เคนै।
- เคฏเคฆि เคंเคเคก़े เคตिเคทเคฎ เค เคฅเคตा เคตिเคृเคค เคนों เคคो เคฎाเคง्เคฏ, เคฎाเคง्เคฏिเคा เคคเคฅा เคฌเคนुเคฒเค เคธंเคชाเคคी เคจเคนीं เคนोंเคे।
- เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคตिเคคเคฐเคฃ เคตเค्เคฐ เคी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคे เคคीเคจों เคฎाเคชों เคी เคคुเคฒเคจा เคเคธाเคจी เคธे เคी เคा เคธเคเคคी เคนै।
(iii) เคเค เคाเคฒ्เคชเคจिเค เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคฎाเคจเค เคตिเคเคฒเคจ เคे เคเคฃเคจा เคी เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคธเคฎเคाเคเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคฎाเคจเค เคตिเคเคฒเคจ, เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคธ्เคฅिเคฐ เคญाเคช เคนै। เคเคธเคी เคเคฃเคจा เคนเคฎेเคถा เคฎाเคง्เคฏ เคे เคชเคฐिเคชेเค्เคท्เคฏ เคฎें เคी เคाเคคी เคนै। เคเคธเคฒिเค เคเคธ เคตเคฐ्เค เคฎाเคง्เคฏเคจ्เคฎूเคฒ เคตिเคเคฒเคจ เคญी เคเคนเคคे เคนैं। เคเคธे เค्เคฐीเค เค
เค्เคทเคฐ 6 เคธे เคคเคฅा เค
ंเค्เคฐेเคी เค
เค्เคทเคฐ SD เคธे เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคค เคเคฐเคคे เคนैं।
เคเคธเคा เคเคฃिเคคीเคฏ เคธूเคค्เคฐ เคนै-
(iv) เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคा เคौเคจ-เคธा เคฎाเคช เคธเคฌเคธे เค
เคงिเค เค
เคธ्เคฅिเคฐ เคนै เคคเคฅा เค्เคฏों?
เคเคค्เคคเคฐ: เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคो เคฎाเคชเคจे เคे เคฒिเค เค
เคจेเค เคตिเคงिเคฏाँ เคช्เคฐเคฏोเค เคฎें เคฒाเค เคाเคคी เคนैं। เคैเคธे-เคตिเคธ्เคคाเคฐ, เคเคคुเคฐ्เคฅเค เคตिเคเคฒเคจ, เคฎाเคง्เคฏ เคตिเคเคฒเคจ, เคฎाเคจเค เคตिเคเคฒเคจ, เคตिเคเคฐเคฃ เคुเคฃांเค เคคเคฅा เคฒॉเคฐेंเค เคตเค्เคฐ เคเคฆि। เคเคจเคฎें เคธे เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคตिเคงि เคे เค
เคชเคจे เคตिเคถेเคท เคुเคฃ เคคเคฅा เคธीเคฎाเคँ เคนैं। เคिंเคคु เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค
เคฅเคตा เคชเคฐिเคธเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคชเคฐिเคเคฒिเคค เคฎाเคช เคธเคฌเคธे เค
เคงिเค เค
เคธ्เคฅिเคฐ เคนै। เค्เคฏोंเคि เคเคธे เคถ्เคฐेเคฃी เคे เคธเคฌเคธे । เคเค्เคเคคเคฎ เคฎाเคจ เคฎें เคธे-เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคฎाเคจ เคो เคเคाเคเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคैเคธे-เคจिเคฎ्เคจเคฒिเคिเคค เค
เคตเคฐ्เคीเคृเคค เคंเคเคก़ों เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคฆैเคจिเค เคฎเคเคฆूเคฐी เคे เคตिเคคเคฐเคฃ เคे เคฒिเค เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคी เคเคฃเคจा เคीเคिเค – เคฐुเฅฆ 80, 85, 95, 100, 110, 120, 200 เคนै। เคตिเคธ्เคคाเคฐ/เคชเคฐिเคธเคฐ เคी เคเคฃเคจा เคे เคฒिเค เคธूเคค्เคฐ เคนै- R = L – S, R = เคชเคฐिเคธเคฐ (Range), L = เคเค्เคเคคเคฎ เคฎाเคจ (Largest Value) S = เคจिเคฎ्เคจเคคเคฎ เคฎाเคจ (Smallest Value) เคฏเคนाँ L = 200, เคคเคฅा S = 200 เคนैเค
เคคः R= L – S เค
เคฐ्เคฅाเคค् R = 200 – 80 = 120 เคฏเคฆि เคเคธ เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคธे เค
ंเคคिเคฎ เคฎाเคจे = 200 เคो เคนเคा เคฆें เคคเคฌ R = 120 – 80 = 40 เคเคธ เคคเคฐเคน เคेเคตเคฒ เคเค เคฎाเคจ เคो เคนเคाเคจे เคชเคฐ R เคा เคฎाเคจ เคเคเคเคฐ เคेเคตเคฒ เคเค-เคคिเคนाเค เคฐเคน เคเคฏा เคนै।
เค
เคคः เคฆो เคเคฐเคฎ เคฎाเคจों เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคญ्เคฐाเคฎเค, เค
เคตाเคธ्เคคเคตिเค เคต เค
เคตिเคถ्เคตเคธเคจीเคฏ เคนोเคคे เคนैं।
(v) เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคเคนเคจเคคा เคชเคฐ เคเค เคตिเคธ्เคคृเคค เคिเคช्เคชเคฃी เคฒिเคिเค।
เคเคค्เคคเคฐ: เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคเคนเคจเคคा เคा เคฎाเคชเคจ เคฆोเคจों เคเคฐों เคฎें เค
เคจुเคฐूเคชเคคा เคฏा เคธाเคนเคเคฐ्เคฏ เคी เคฎाเคค्เคฐा เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐเคคा เคนै। เคเคธ เค
เคจुเคฐूเคชเคคा
เค
เคฅเคตा เคธाเคนเคเคฐ्เคฏ เคी เคเคนเคจเคคा เคी เคฎाเคค्เคฐा เคเคฃिเคคीเคฏ เคฆृเคท्เคि เคธे -1 เคธे เคถूเคจ्เคฏ เคी เคเคฐ เคฌเคข़เคคे เคนुเค +1 เคคเค เคนो เคธเคเคคी เคนै। เค
เคคः เคเคธเคा เคฎाเคจ เคिเคธी เคญी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคฎें ± 1 เคธे เค
เคงिเค เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคा।। เคธเคน เคธंเคฌंเคง เคชूเคฐा 1 (เคเค) เคนोเคจे เคชเคฐ (เคाเคนे เคตเคน เคงเคจाเคค्เคฎเค เคนो เคฏा เคเคฃाเคค्เคฎเค) เคเคธे เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เค़เคนเคคे เคนैं। เคเคนเคจเคคเคฎ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคे เคฆो เคตिเคชเคฐीเคค เคธिเคฐों ± 1 เคे เค ीเค เคฎเคง्เคฏ เคฎें (เคถूเคจ्เคฏ) 0 เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคธ्เคฅिเคคि เคนोเคคी เคนै। เคเคธ เคฌिंเคฆू เคชเคฐ เคฏा เคเคธเคे เคธเคฎीเคช เคเคฐों เคी เคเคชเคธ्เคฅिเคคि เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคे เค
เคญाเคต เคो เคฆเคฐ्เคถाเคคी เคนै।
เคฆो เคเคฐों เคे เคฎเคง्เคฏ เคตिเคถिเคท्เค เคธाเคนเคเคฐ्เคฏ เคो เคฆเคฐ्เคถाเคจे เคे เคฒिเค เคฌเคจाเค เคเค เคเคฐेเค เคो เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เคเคฐेเค เค
เคฅเคตा เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เค
ंเคเคจ เคเคนเคคे เคนैं। เคฐेเคाเคिเคค्เคฐ เคชเคฐ X เคคเคฅा Y เคฎाเคจों เคा เคฌिเคเคฐाเคต เค
เคฅเคตा เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃเคจ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคเคนเคจเคคा เคो เคฆเคฐ्เคถाเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เคเคฐेเค เคชเคฐ เคเคฌ เคเค เคธเคฐเคฒ เคฐेเคा เคจिเคเคฒे เคฌाँเค เคธे เคเคชเคฐी เคฆाเคँ เคญाเค เคी เคเคฐ เค
เค्เคฐเคธเคฐ เคนोเคคी เคนैं เคคो เคฏเคน เคชूเคฐ्เคฃ เคงเคจाเคค्เคฎเค เคธเคนเคธंเคฌंเคง (1.00) เคो เคฆเคฐ्เคถाเคคी เคนै। เคเคธเคे เคตिเคชเคฐीเคค เคเคฌ เคฏเคน เคฐेเคा เคเคชเคฐी เคฌाเคँ เคธे เคจिเคเคฒे เคฆाเคँ เคญाเค เคी เคเคฐ เคाเคคी เคนै। เคคเคฌ เคชूเคฐ्เคฃ เคเคฃाเคค्เคฎเค เคธเคนเคธंเคฌंเคง (-1.00) เคो เคฆเคฐ्เคถाเคคी เคนै। เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคा เค
เคญाเคต เคนोเคจे เคชเคฐ เคฏा เคถूเคจ्เคฏ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคนोเคจे เคชเคฐ X เคคเคฅा Y เคเคฐों เคฎें เคोเค เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคจเคนीं เคนोเคคा। เคช्เคฐเคीเคฐ्เคฃ เคเคฐेเค เคชเคฐ X เคคเคฅा Y เคเคฐों เคा เคฌिเคเคฐाเคต X เคคเคฅा Y เค
เค्เคท เคे เคธเคฎाเคจ्เคคเคฐ เคนोเคคा เคนै เคเคฐ เคธเคฎांเคคเคฐ เคธเคฐเคฒ เคฐेเคाเคँ เคฆिเคाเค เคฆेเคคी เคนैं।
(vi) เคोเคि เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคเคฃเคจा เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคฐเคฃ เคौเคจ เคธे เคนैं?
เคเคค्เคคเคฐ: เคธ्เคชीเคฏเคฐ เคฎैंเคจ เคจे เคोเคिเคฏों เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคी เคเคฃเคจा เคตिเคงि เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคी เคนै। เคช्เคฐเคเคฒिเคค เคฐूเคช เคฎें เคเคธे เคธ्เคชीเคฏเคฐเคฎैเคจ เคे เคोเคि เคธเคนเคธंเคฌंเคง เคे เคจाเคฎ เคธे เคाเคจा เคाเคคा เคนै เคिเคธे เค्เคฐीเค เค
เค्เคทเคฐ P เคคเคฅा เคเค्เคाเคฐเคฃ เคฐो (rho) เคธे เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคเคธเคी เคเคฃเคจा เคे เคจिเคฎ्เคจ เคเคฐเคฃ เคนैं-
เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคฐเคฃ – เคฆिเค เคเค X เคคเคฅा Y เคเคฐों เคे เคंเคเคก़ों เคो เคคाเคฒिเคा เคฎें เค्เคฐเคฎเคถः เคช्เคฐเคฅเคฎ เคต เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคธ्เคคंเคญों เคฎें เคฒिเค เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै เคै